"वाल्मीकिः" इत्यस्य संस्करणे भेदः

वाल्मीकिमहर्षिः '''[[रामायणम् |श्रीमद्रामायण]]'''स्य कर्ता |। अयम् '''आदिकवि'''रित्युच्यते | अस्य।अस्य पिता '''प्रचेताः''' ।| '''रत्नाकरः''' इति वाल्मीकेः मूलं नाम |। प्रचेतसः पुत्रः इति कारणेन '''प्राचेतसः''' इति अस्य अपरं नाम |। जन्मना अयं व्याधः आसीत् |।

रत्नाकरः अरण्यमार्गे गच्छतः जनान् भाययित्वा चौर्यं कृत्वा जीवति स्म |। एकदा तस्मिन् मार्गे '''नारदमहर्षिः''' समागतः |। नारदमहर्षिं दृष्ट्वा चौर्यं कर्तुं रत्नाकरः तत्सकाशं गतवान् |। किन्तु नारदमहर्षिः तन्मुखे विशिष्टं तेजः अवलोक्य रत्नाकरेण सह प्रीत्या सम्भषणं कृतवान् |। चौर्यं कृत्वा धनसम्पादनस्य उद्देशं पृष्टवान् |। तदा गृहजनानां सन्तोषार्थं चौर्यं कृत्वा जीवन् अस्मीति रत्नाकरः प्रत्युत्तरं दत्तवान् |। तदा चौर्यकर्मणः पापविषये नारदः रत्नाकरायरत्नाकरं बोधयित्वा,किमिदं पापफलं गृहजना: अपि भोक्तुं सिद्धाः? इति नारदः पुनः प्रश्नं पृच्छति |। रत्नाकरः निरुत्तरो भूत्वा गृहं प्रतिनिवर्तते |। नारदेन पृष्टं प्रश्नं गृहजनानां सकाशे अपृच्छत् |। परं गृहजनाः पापभाजः भवितुं नेष्टवन्तः |नेष्टवन्तः। रत्नाकरः यथार्थमवगच्छति |। ज्ञानोदयः सञ्जायते |। पुनः नारदमहर्षेः सकाशं गत्वा जीवने स्वकृतदोषार्थं क्षमां याचते |। नारदः सन्मार्गे स्वात्मानं योजयितुंगमनम् उपदिश्य रत्नाकराय मन्त्रोपदेशं कृतवान् |। अनन्तरं रत्नाकरः नारदेन उपदिष्टं मन्त्रमनुसृत्य तपः कर्तुमारब्धवान् |। बहोः कालपर्यन्तंकालं यावत् तपः कृतवतः तस्योपरि वल्मीकः प्रवृद्धः |। अनन्तरं वल्मीकात् बहिरागत इति हेतोः तस्य 'वाल्मीकिः' इति नाम्ना प्रसिद्धोऽभूत् |।

एकदा वाल्मिकिमहर्षिः शिष्येण भारद्वाजेन सह स्नानार्थं तमसानदीतमसानदीं प्रति गतवान् आसीत् |। नद्याः मञ्जुलं जलं दृष्ट्वा '''रमणीयं प्रसन्नाम्बु सन्मनुष्यमनो यथा''' इत्येवं नदीजलं वर्णयति |। तस्मिन्नेव क्षणे कश्चित् व्याधः द्वयोः क्रौञ्चपक्षिणोः मिथुनसमये एकंएकेन शराघातेन अमारयत्हननं |करॊति स्वस्याः। प्रियतमस्यस्वप्रियतमस्य वियोगेन बहु दुःखितां पक्षिणीं दृष्ट्वा आर्द्रचित्तः वाल्मीकिः झटिति तस्मै व्याधाय शापं प्रायच्छत् |तस्य।तस्य मुखात् शापः श्लोकरूपेण निःसृतः |। स च -

:::::मा निषाद प्रतिष्ठां त्वमगमः शाश्वतीः समाः |।

एष एव श्लोकः रामायणस्य बीजभूतोऽभवत् |। अनन्तरं वाल्मीकिः श्रीमद्रामयणं रचयितुं ब्रह्मणा आदिष्टः |। नारदमहर्षिः संक्षेपेण रामायणकथाम् उपदिष्टवान् |।

रावणवधानन्तरं कस्यचन रजकस्य वचनं श्रुत्वा रामेण [[सीता]] परित्यकापरित्यक्ता |। तस्मिन्नवसरे वाल्मीकिमुनेः आश्रमे सीता आश्रिताऽभूत् |। आश्रमे एव कुशलवयोः जननमभवत् |। बालकयोः शस्त्राभ्यासः शास्त्राभ्यासश्च वाल्मीकिमुनिना एव कारितः |। अपि च बालकौ समग्रं रामायणं कण्ठस्थीकृतवन्तौ |कण्ठस्थीकृतवन्तौ।