"चार्ल्स् डार्विन्" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
(लघु) r2.7.3) (Robot: Adding mzn:چارلز داروین |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १:
[[चित्रम्:Charles Darwin seated.jpg|thumb|right|चार्ल्स डार्विन]]▼
[[चित्रम्:Charles Darwin 1816.jpg|thumb|right|200px|सप्तवर्षीयः चार्ल्स् डार्विन्]]▼
(कालः – १२. ०२. १८०९ तः १९. ०४. १८८२)
{{Infobox scientist
|name = Charles Darwin
|birth_name=Charles Robert Darwin
|image = Charles Darwin seated crop.jpg
|alt=Three quarter length studio photo showing Darwin's characteristic large forehead and bushy eyebrows with deep set eyes, pug nose and mouth set in a determined look. He is bald on top, with dark hair and long side whiskers but no beard or moustache. His jacket is dark, with very wide lapels, and his trousers are a light check pattern. His shirt has an upright wing collar, and his cravat is tucked into his waistcoat which is a light fine checked pattern.
|caption = Darwin, aged 45 in 1854, by then working towards publication of ''[[On the Origin of Species|{{nowrap|On the Origin of Species}}]]''
|birth_date = {{birth date|1809|2|12|df=y}}
|birth_place = [[The Mount, Shrewsbury]], [[Shropshire]], [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|United Kingdom]]
|death_date = {{death date and age|1882|4|19|1809|2|12|df=yes}}
|death_place = [[Down House]], [[Downe]], [[Kent]], United Kingdom
|residence = England
|citizenship = [[British Citizenship|British]]
|nationality = [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|British]]
|ethnicity = English
|fields = [[natural history|Naturalist]]
|workplaces = [[Geological Society of London]]
|alma_mater = (tertiary education):<br> [[University of Edinburgh]] (medicine) <br />[[University of Cambridge]] (ordinary Bachelor of Arts)
|doctoral_advisor = <!--there were no PhDs in Cambridge at the time-->
|academic_advisors = [[John Stevens Henslow]]<br />[[Adam Sedgwick]]
|doctoral_students = <!--there were no PhDs in Cambridge at the time-->
|notable_students =
|known_for = ''[[The Voyage of the Beagle]]''<br>''[[On the Origin of Species]]''<br>[[evolution]] by <br>[[natural selection]],<br>[[common descent]]
|author_abbrev_bot =
|author_abbrev_zoo =
|influences = [[Alexander von Humboldt]]<br>[[John Herschel]]<br>[[Charles Lyell]]
|influenced = [[Joseph Dalton Hooker]]<br>[[Thomas Henry Huxley]]<br>[[George Romanes]]<br>[[Ernst Haeckel]]<br>[[John Lubbock, 1st Baron Avebury|Sir John Lubbock]]
|awards = [[Royal Medal]] (1853)<br>[[Wollaston Medal]] (1859)<br>[[Copley Medal]] (1864)
|signature = Charles Darwin Signature.svg
|signature_alt = "Charles Darwin", with the surname underlined by a downward curve that mimics the curve of the initial "C"
|footnotes =
|spouse = [[Emma Darwin]] (1839-1896)
}}
अयं चार्ल्स डार्विन (Charles Darwin) प्रसिद्धः विज्ञानी, विकासवादस्य प्रतिपादकश्च । सः १८०९ वर्षे फेब्रवरिमासस्य १२ दिनाङ्के [[इङ्ग्लेण्ड्]]देशस्य श्राप्शैर् इति प्रदेशे जन्म प्राप्नोत् । अस्य पिता इरास्मस् डार्विन प्रख्यातः वैद्यः आसीत् । पितामहः एरास्मस् डार्विन् प्रख्यातः कविः वैद्यश्चापि । प्रपितामहः जोसय् वेड्ज्वुड् मृत्पात्राणाम् उपरि चित्रलेखकः कुशलकर्मी आसीत् । किन्तु अयं चार्ल्स डार्विन पिता इव, पितामहः इव वा वैद्यकीयं यद्यपि अपठत् तथापि तस्मिन् क्षेत्रे आसक्तः न अभवत् । किञ्चित् कालं यावत् क्रिश्चियन्–मतस्य मन्दिरे (चर्च्) अधिकारिरूपेण कार्यम् अकरोत् । तत्रापि अधिकं कालं स्थातुं न अशक्नोत् । हम्बोल्टस्य लेखनैः प्रभावितः सन् प्रकृतेः अध्ययनम् एव लक्ष्यत्वेन अचिनोत् । तेन तस्य चार्ल्स डार्विनस्य पितुः महान् कोपः एव आगतः । किन्तु अग्रे सः चार्ल्स डार्विन तस्मिन् क्षेत्रे सः अपारां कीर्तिं सम्पादितवान् । तेन चार्ल्स डार्विनेन तत् लक्ष्यं यदा सः १८३१ तम् वर्षे केम्ब्रिड्ज् मध्ये आसीत् तदा प्राप्तम् । तदवसरे सः विरामसमयं हेन्स्लो नामकेन सस्यविज्ञानिना प्रध्यापकेन सह विषयसङ्ग्रहणेन, [[भूविज्ञानम्|भूविज्ञानस्य]] पठनेन च अयापयत् ।
Line ९ ⟶ ३९:
तदनन्तरं सः चार्ल्स डार्विन सेड्जविक् नामकस्य भूविज्ञानिनः नायकत्वे यः परिशिलनप्रवासः आयोजितः तत्रापि उत्साहेन भागम् अवहत् । तदा भूविज्ञानी सेड्जविक् अस्य चार्ल्स डार्विनस्य बुद्धिमत्ताम् अजानात् । तस्य चार्ल्स् डार्विनस्य जीवनस्य प्रमुखः स्तरः यस्मिन् दिने सः बीगल्–नौकायाः प्रकृतितज्ञरूपेण (Naturalist) नियुक्तः तदा आरब्धः । सा नौका १८३१ तमात् वर्षात् आरभ्य १८३६ तमवर्षपर्यन्तं दक्षिण–अमेरिका, गालपगोस्–द्वीपाः, शान्तसागर–द्वीपाः इत्यादीनां भूप्रदेशाणां सन्दर्शनम् अकरोत् । तदवसरे अयं चार्ल्स डार्विन् महता प्रमाणेन अवशेषाणां सङ्ग्रहणम् अकरोत् । तेषां प्रदेशाणां जीवजातीनां वीक्षणं कृत्वा व्यापकरूपेण विवरणानि, अभिप्रायान् च अलिखत् । विभिन्नेषु द्वीपेषु वसतां प्राणिनां परस्परं सम्बन्धः भेदः वा, गतजीविनां जीवतां जीविनां च साम्यं, सूक्ष्माः च भेदाः तस्य मनः आकर्षन् । तत्सर्वम् उल्लिख्य तेन लिखितं “प्रकृतिविज्ञानिनः बीगल्-प्रवासः” नामकं पुस्तकम् अत्यन्तं मनोहरः प्रवास – साहित्यग्रन्थः । तस्य प्रवासस्य समये सः चार्ल्स डार्विन समुद्रयानस्य अनारोग्येण (Sea sickness) पीडितः आसीत् । तस्य परिणामरूपेण सः जीवनपूर्णम् अनारोग्येण पीडितः ।
▲ [[चित्रम्:Charles Darwin seated.jpg|thumb|right|चार्ल्स डार्विन]]
▲[[चित्रम्:Charles Darwin 1816.jpg|thumb|right|200px|सप्तवर्षीयः चार्ल्स् डार्विन्]]
१८३६ तमे वर्षे लण्डन्–नगरं प्रत्यागतः चार्ल्स डार्विन प्रवासावसरे सङ्गृहीतस्य सर्वस्य अपि क्रोढीकरणम् आरब्धवान् । चार्ल्स लयेल् नामकस्य भूविज्ञानिनः “भूमेः लक्षणानि निरन्तरं परिवर्तन्ते । इदानीन्तनानां लक्षणानाम् अध्ययनेन पूर्वतनानि भौगोलिकानि लक्षणानि निर्णेतुं शक्यन्ते” इति सिद्धान्तः तस्य प्रियः जातः । थामस् माल्थस् नामकस्य अर्थशास्त्रज्ञस्य जनसंख्यायाः कारणतः जायमानाः समस्याः इति प्रबन्धे चित्रितं जीवनार्थं युद्धम् अपि तस्य मनसि स्थिरं स्थितम् आसीत् । तस्य सर्वस्य आधारेण अयं चार्ल्स डार्विन “जीवविकास”स्य सिद्धान्तं रूपितवान् । “जीविषु जीवनार्थं तीव्रतराः स्पर्धाः प्रचलन्ति । स्पर्धायाः कारणं तु अपेक्षितस्य प्रमाणस्य अपेक्षया अधिकसंख्यानां जीविनां जननम् । तासु स्पर्धासु अरोग्यतमाः जीविनः जीवन्ति, अन्ये च नश्यन्ति । तथा जीवितवद्भ्यः जीविभ्यः नूतनायाः वंशश्रेण्याः आरम्भः भवति । एते चत्वारः चार्ल्स डार्विनस्य विकासवादस्य प्रमुखाः अंशाः ।
|