"सौरव्यूहः" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १:
[[File:Planets2013.jpg|300px|right|सौरव्यूहस्य सदस्याः]]
सौरव्यूहस्य उद्भवः ५०० कोटिवर्षेभ्यः पूर्वं जातः इति विश्वासः आधुनिकानां विज्ञानिनाम् । तस्य कारणीभूता प्रक्रिया या काचित्
:# सौरव्यूहस्य सर्वेऽपि ग्रहाः [[सूर्यः|सूर्यं]] परितः एकस्याम् एव दिशि भ्रमन्ति । तेषां ग्रहाणां भ्रमणपथः अण्डाकारकः । ते च ग्रहाः एकस्मिन् एव समतले (Plane) परिभ्रमन्ति अपि । तेषां ग्रहाणां परितः ये उपग्रहाः परिभ्रमन्ति ते अपि एकस्यां दिशि एव परिभ्रमन्ति ।
:# [[शुक्रः|शुक्रग्रहं]] (Venus) तथा युरेनस्-ग्रहं च विहाय अन्ये सर्वेऽपि ग्रहाः स्व-अक्षं परितः यस्यां दिशि आवर्तनं प्राप्नुवन्ति तस्याम् एव दिशि सूर्यं परितः अपि भ्रमन्ति । उत्तरदिक्तः दक्षिणदिशि यदा पश्यामः तदा ते ग्रहाः अप्रदक्षिणाकारेण (Anti Clockwise) चलन्ति ।
:# प्रतिग्रहं प्रति सूर्यतः विद्यमानं दूरं तस्य ग्रहस्य समीपस्थस्य ग्रहस्य (सूर्यस्य दिशि) अपेक्षया द्विगुणितं भवति ।
:# समग्रस्य सौरव्यूहस्य द्रव्यराशौ ९९.९% भागः यद्यपि सूर्यस्य अस्ति तथापि तस्य
:# सौरव्यूहस्य ग्रहाः द्विधा विभक्तुं शक्यन्ते ।
::::'''पार्थिवाः ग्रहाः''' (Terrestrial Planets)
Line १० ⟶ ११:
गुरुः (Jupiter), शनिः (Saturn), युरेनस्, नेप्चून् च द्वितीये दैत्यग्रहाणां गणे अन्तर्भवन्ति । एते ग्रहाः महागात्रकाः । तेषां सान्द्रता अपि अत्यन्तं न्यूना भवति (०.७ तः १.७) । <br />
अस्य गणद्वयस्य ग्रहान् काचित् एका पट्टिका पृथक्करोति । सा पट्टिका '''क्षुद्रग्रहमेखला''' (Asteroid Belt) इति उच्यते ।
भूमौ तथा चन्द्रे च विद्यमानानां शिलानां तथा व्योमतः तदा तदा पतताम् उल्कानाम् अध्ययनेन पार्थिवग्रहाः सामान्यतया अयः, आम्लजनकं, सिलिकान् तथा मेग्नेषियम् इत्यादिभिः धातुभिः रूपिताः सन्ति इति ज्ञातम् अस्ति । सूर्यः तु सम्पूर्णतया जलजनकेन (Hydrogen) तथा हीलियं
==आकाशकायानाम् उद्भवः==
आकाशकायानाम् उद्भवस्य विषयस्य आधुनिकानि गभीराणि चिन्तनानि क्रि. श. १७५५ वर्षाभ्यन्तरे आरब्धानि । अस्मिन् वर्षे (१७५५) प्रसिद्धः जर्मन् तत्त्वज्ञानी [[इम्यान्युयल् क्याण्ट्]] (Emmanuel Kant) इत्याख्यः कञ्चित् सिद्धान्तं प्रत्यपादयत् । स च सिद्धान्तः '''शुक्लपटलसिद्धान्तः''' (Nebular Hypothesis) इति उच्यते । तस्य सिद्धान्तस्य अनुसारम् – आकाशकायानाम् उद्भवात् पूर्वं व्योम्नि कश्चन अगाधः आकाशः उदभवत् । सः एव आकाशः तेन इम्यान्युयल् क्याण्टेन '''नेबुल''' (आकाशः) इति उक्तम् । कालक्रमेण मन्दं मन्दं तस्य आकाशस्य आवर्तनम् आरब्धम् । तस्य सान्द्रीकरणस्य परिणामतः “नेबुल” नामके शुक्लपटे अनेके निर्दिष्टाः कायाः उद्भूताः । तादृशेषु कायेषु भूमिः अपि
इम्यान्युयल् क्याण्टस्य अयं सिद्धान्तः यद्यपि बहुभिः अङ्गीकृतः तथापि तस्मिन् विद्यमानाः काश्चन न्यूनताः केषुचित् विज्ञानिषु अतृप्तिम्
इम्यान्युयल् क्याण्ट् तथा लाप्लास् इत्येतयोः द्वयोः सिद्धान्तस्य अनुसारं शुक्लपटे विद्यमानस्य आनिलस्य मूलद्रव्यराशिः शिथिलः सन् सङ्कुचनम् आरभत । तस्य परिणामरूपेण आवर्तनस्य वेगः (Speed of Rotation ) वर्धितः । तेन सञ्जातायाः केन्द्रापगामिशक्तेः (Centrifugal Force) प्रभावात् अनिलद्रव्यस्य तरङ्गाः केन्द्रस्य द्रव्यराशितः कालक्रमेण पृथक् जाताः । ते एव तरङ्गाः अन्ते इदानीन्तनानां ग्रहाणां रूपेण सान्द्रीकरणं प्राप्नुवन् । अनन्तरं प्रायः शतकस्य अनन्तरं (१०० वर्षाणाम् अनन्तरम्) ब्रिटिष् विज्ञानिनः सर् जेम्स् म्याक्वेल् तथा सर् जेम्स् जेन्स् इत्येतौ इम्यान्युयल् क्याण्ट् तथा लाप्लास् द्वयोः अपि सिद्धान्तं निराकृतवन्तौ । तयोः मतस्य अनुसारं इम्यान्युयल् क्याण्ट् तथा लाप्लास् इत्येताभ्यां प्रतिपादितः सिद्धान्तः कोनीयावेगस्य परिपालनस्य नियमम् (Law of Conservation of Angular Momentum) उल्लङ्घति ।
|