"नान्देडमण्डलम्" इत्यस्य संस्करणे भेदः

[[महाराष्ट्र|महाराष्ट्र]]राज्यस्य मराठवाडा-विभागे स्थितम्, ऐतिहासिकदृष्ट्याऽपि महत्त्वपूर्णं मण्डलमिदम् । महिमभट्टस्य 'लिळाचरित्रम्', इत्यस्मिन् ग्रन्थे नान्देडविभागस्य उल्लेख: लभ्यते । नान्देडविभागपरिसरे सातवाहन-[[चालुक्यवंशः|चालुक्य]]-[[राष्ट्रकूटवंशः|राष्ट्रकूट]]-देवगिरियादव-बहामनीराजानाम् आधिपत्यमासीत् । यदा [[औरङ्गजेबः|औरङ्गजेब]] दख्खनाधिपत्ये आसीत् तदा नान्देडप्रदेशस्य अपि समावेश: आसीत् तस्मिन् । अनन्तरं परिसरोऽयं 'तेलङ्गणतेलङ्गाणा'विभागे समाविष्ट: जात: । [[औरङ्गजेबः|औरङ्गजेब]] इत्यस्य मृत्यो: अनन्तरं तस्य औरङ्गजेब-पुत्रेण सह '[[गुरुगोविन्दसिंहः]]'- सिक्खपन्थीयानां दशम: गुरू: [[गुरुगोविन्दसिंहः]] अत्र आगत्य निवासं कृतवान् । तदा स: अत्रत्यानांअत्रस्थानां सिक्खसम्प्रदायिनां मार्गदर्शनं कृतवान्, । स: तस्य जीवनस्य अन्तिमकाले नान्देडमण्डले आसीत् । अस्य स्मृत्यर्थं नान्देडस्थाने गुरुद्वाराणां निर्माणं जातम् । तदनन्तरम् अयं प्रदेश: हैद्राबादहैदराबाद-संस्थाने समाविष्ट: । स्वातन्त्र्योत्तर-काले [[महाराष्ट्र]]राज्ये मण्डलत्वेन इदं समाविष्टम् ।

नान्देडमण्डलस्य विस्तारः १०,४२२ चतुरस्रकिलोमीटर्मितः अस्ति । अस्य मण्डलस्य पूर्वदिशि [[आन्ध्रप्रदेशराज्यम्|आन्ध्रप्रदेशराज्यं]], पश्चिमदिशि [[लातूरमण्डलम्|लातूरमण्डलं]], [[परभणीमण्डलम्|परभणीमण्डलं]] च, उत्तरदिशि [[यवतमाळमण्डलम्|यवतमाळमण्डलं]], दक्षिणदिशि [[कर्णाटकराज्यम्]] अस्ति । अस्मिन् मण्डले ९५४ मिल्लीमीटर्मितः वार्षिकवृष्टिपातः भवति । अस्मिन् मण्डले मुख्य नदी [[गोदावरी नदी]] अस्ति । मण्डलस्य उत्तर-ईशान्यभागयो: सातमाळपर्वतावलि:, मुदखेड उपशैला: सन्ति ।

=== कृष्युत्पादनम् ===

मण्डलेऽस्मिन् ७३% जना: ग्रामीणक्षेत्रेग्रामेषु निवसन्ति । तेषां उपजीविकासाधनं कृषिसम्बन्धितानिकृषिसम्बद्धानि कार्याणि एव अस्ति । उद्यमानां विकास: न्यून: अस्ति ।

मण्डलजना: [[मराठी]], -[[ऊर्दूउर्दू]], -[[तेलुगु]], -वञ्जारी च -भाषा: वदन्तिभाषन्ते । नान्देडनान्देडमण्डले इत्यत्र इतिहासमण्डलानिइतिहास-गणा:, चित्रशाला:, गायन-वादनविद्यालया:, संस्कृतपाठशाला:, नैका: शिक्षणसंस्था:, नाट्यसङ्घा:, महिलासङ्घा: च इत्यादयाइत्यादय: सांस्कृतिकसंस्था: कार्यरता: सन्ति । अत्रस्था: जना: उत्सवप्रिया: सन्ति ।

मण्डलेऽस्मिन् नैका: विभूतय: अभवन् । यथा – [[गुरुगोविन्दसिंहः]] तस्यय: स्वस्य जीवनस्य अन्तिमकालम् अत्र यापितवान् । श्रीमत: वामन पण्डित अस्यइत्यस्य जन्मस्थानमस्ति मण्डलमिदंमण्डलमिदम् ।

* सिद्धेश्वरमन्दिरम्, देगलूर्देगलूर, होट्ट्ल

* जलसिंचनजलसिञ्चन-प्रकल्प:, शङ्करसागर-जलाशय:, असरजन

* बारालिङ्ग-मन्दिरम्,