"चलच्चित्रम्" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः ११:
'''यजुर्वेदादभिनयान् रसानाथर्वणादपि॥ (नाट्यशास्त्रम्) '''
इन्द्रध्वज-महोत्सवं पुरस्कृत्य इदं प्रथमतया भारतभूभागे अभिनयो जातम्। अत: इदं वेदतुल्यमेव। रूपकं तु दृश्यकाव्येष्वन्तर्भवति। श्रव्यकाव्य-शिक्षणे श्रवणेन्द्रियमेव कार्यं करोति। दृश्यकाव्यशिक्षणसमये श्रवणेन्द्रियं चक्षुरिन्द्रियं उभे अपि कार्यं कुरुतः। अतः श्रव्यकाव्यापेक्षया दृश्यकाव्यस्यैव अत्यधिकं प्रामुख्यम् अस्ति। नाटकस्य संस्कृते विशिष्टं स्थानं वर्त्तते। छात्राः अपि रूपकाध्ययने अहमहमिकतां प्रदर्शयन्त्येव।
'''नाटकम्''' शब्दोऽयं ‘नट्'धातोः निष्पन्नो वर्तते यस्यार्थास्सन्ति-नृत्यम्, अभिनयः, अनुकरणञ्च। लोके विद्यमानानां इतिवृत्तानां घटनानां वा चित्रणमेव नाटकम्। कालिदासेन उक्तम्‘‘नाट्यं भिन्नरुचेर्जनस्य बहुधाप्येकं समाराधनम्।'' चलचित्रे चतुर्विधः अभिनयो भवति,
*1.सात्विकः,
*2.आङ्गिकः,
*3.वाचिकः,
*4.आहार्यश्चेति। आचार्यभरतः मानवानां मनोरंजनार्थं श्रवणसुखदस्झ नयनाभिरामस्य चलचित्रस्य उपदेशः प्रदत्तः। यथा नाट्यशास्त्रे भरतेन लिखितम्– <br />
'''दुःखार्तानां श्रमार्तानां शोकार्तानां तपस्विनाम्।<br />
'''विश्रामजननं लोके नाटयमेतद् भविष्यति। (नाटयशास्त्रम्) ।'''<br />
==आधुनिकं चलच्चित्रम्==
प्रारम्भिकं समये नाट्यस्य अस्य अभिनेयैः जनैः अनेकैः मञ्चैः क्रियते स्म समाजे, किन्तु अस्मिन् वैज्ञानिकयुगे अस्य खलु नाटकस्य अभिनयः चलचित्रमाध्यमेन क्रियते। मनोरञ्जनकरं च वर्तते। -
यदि वयं चलचित्रस्य आविष्कारविषये दृष्टिनिपेक्षं कुर्मः, तर्हि ज्ञायते यत् सर्वप्रथमं 1889 ईस्वीये वर्षे श्रीमता एडसिस-महाभागेन अमेरिकादेशे मूकचलचित्रस्य आविष्कारः कृतः आसीत्। भारतेऽपि 1912 ईस्वीये वर्षे मूकचलचित्रस्य सफलतया निर्माणं सञ्जातम्। तदानीं चित्रेषु वाण्यभावो दृश्यते स्म, केवलं सङ्केतेनैव सर्वाणि पात्राणि स्व-अभिप्रायं प्रकटयन्ति स्म। तदनन्तरं अनेकेषां वैज्ञानिकानां प्रयासेन मूकचलचित्रे ध्वनिरपि संयोजिता ।
भारतवर्षे एतत् 1923 ईस्वीये वर्षे विनिर्मितम् आसीत्।
उक्तानि-
#चलचित्र मनोरञ्जनपूर्वक महदुपकारकम् उपदेशम् अपि
#विश्रान्तिजनकम्-दुःखार्तानां श्रमात्तानां, शोकार्तानां, तपस्विनां कृते विश्रान्तिकल्पनम्।
#जनानां मनोरंजकम्। दैनन्दिन-श्रमिक-कार्मिक-कर्षक-जीवने श्रान्ताः जनाः मानसिक आनन्दं प्राप्नुवन्ति। मनोरंजनस्य साधनेषु नाटकं लोकप्रियम् अस्ति। छात्राणां शिक्षणाय -जनानां उपदेशाय च रूपकस्य प्रयोगो भवति। महाकविकालिदासेन । मालविकाग्निमित्रे कथितम्–प्रयोगप्रधानं हि नाट्यशास्त्र-रूपक-प्रयोगप्रधाना कला भवति।
|