"ब्राह्मी" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
(लघु) removed Category:विषयः वर्धनीयः; added Category:श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः using HotCat |
सर्वे अपूर्णलेखाः using AWB |
||
पङ्क्तिः ३४:
|}}
एषा ब्राह्मी अपि [[भारतम्|भारते]] वर्धमानः कश्चन शाकविशेषः । एषा ब्राह्मी अपि एकविधं सस्यम् अस्ति । अतः एषा ब्राह्मी अपि सस्यजन्यः [[आहारः|आहार]]पदार्थः । एषा ब्राह्मी आङ्ग्लभाषायां Centella asiatica इति उच्यते । अनया ब्राह्म्या [[उपसेचनं]], [[ताक्रं]], [[दाधिकम्]] इत्यादिकं निर्मीयते । ब्राह्मी औषधीयं सस्यम् अपि । अतः यथा आहारत्वेन उपयुज्यते तथैव औषधत्वेन अपि उपयुज्यते । अस्याः ब्राह्म्याः उल्लेखः आयुर्वेदे बहुधा दृश्यते ।
==[[ब्राह्मीकषायम्|कषायम्]]==
{{main|ब्राह्मीकषायम्}}
ब्राह्मीपत्रैः निर्मितं कषायम् एव ब्राह्मीकषायम् । ब्राह्मीपत्राणि सम्यक् कुट्टनीयम् । अनन्तरं चषपकपरिमिते जले तत् संयोज्य सम्यक् क्वथनीयम् । जलम् अर्धचषकमितं यावत् भवेत् तावत् क्वथनीयम् । क्वथनावसरे यदि अपेक्ष्यते तर्हि तत्र गुडं योजयितुं शक्यते । तदनन्तरं शोधनं करणीयम् । तथैव अथवा तस्मिन् शोधिते कषाये दुग्धं योजयित्वा तदा तदा किञ्चित् किञ्चित् पातुं शक्यते ।
<!----यह मुख्यतः जला सन्न भूमि में पाई जाती है इसलिए इसे जल निम्ब भी कहते हैं । विशेषतः यह हिमालय की तराई, बिहार, उत्तर प्रदेश आदि में नदी नालों, नहरों के किनारे पाई जाती है । गंगा के किनारे बारहों महीने हरी-भरी पाई जाती है । इसे बुद्धिवर्धक होने 'ब्राह्मी' नाम दिया गया है । मण्डूकपर्णी मण्डूकी से इसे अलग माना जाना चाहिए जो आकार में मिलते-जुलते हुए भी इससे अलग है ।
Line ६५ ⟶ ६४:
उदासी निराशा भाव तथा अधिक बोलने से उत्पन्न हुए स्वर भंग में भी ब्राह्मी लाभकारी होती है । जन्मजात तुतलाने में भी ब्राह्मी सफलता पूर्वक कार्य करती पायी गई है ।
होम्योपैथी मतानुसार एकान्त को अधिक पसंद करने वाले अवसाद ग्रस्त व्यक्तियों को ब्राह्मी व मण्डूकपर्णी दोनों ही लाभ करते हैं । चक्कर, नाड़ियों में खिंचाव, सिर दर्द में ब्राह्मी का प्रभाव अधिक होता पाया गया है । यूनानी चिकित्सा में इसे 'वाष्पन' नाम दिया गया है । इसका प्रधान प्रयोग मस्तिष्क व नाड़ी बलवर्धक के रूप में है ।---->
{{reflist}}
Line ७२ ⟶ ७०:
{{सस्यानि}}
[[वर्गः:औषधीयसस्यानि]]
[[वर्गः:हरितकानि]]
[[वर्गः:बाह्यानुबन्धः योजनीयः]]
[[वर्गः:श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः]]
[[वर्गः:सारमञ्जूषा योजनीया]]
[[वर्गः:सर्वे अपूर्णलेखाः]]
|