सदस्यः:2110684rakshitham/प्रयोगपृष्ठम्

                असम की संस्कृति एवं परम्परा 

असम विविधसंस्कृतीनां मिलनस्थलम् अस्ति । असम-राज्यस्य मोहक-राज्यस्य जनाः मंगोलोइड्, इन्डो-बर्मी, इन्डो-ईरानी, आर्य इत्यादीनां विविधजातीय-समूहानां अन्तरमिश्रणम् अस्ति । असमिया संस्कृतिः दीर्घकालीन आत्मसातप्रक्रियायाः माध्यमेन विकसितानां एतेषां सर्वेषां जातिषु समृद्धा विदेशीया च टेपेस्ट्री अस्ति। असमराज्यस्य मूलनिवासिनः "असोमिया" (असमी) इति नाम्ना प्रसिद्धाः सन्ति, या असमस्य राज्यभाषा अपि अस्ति । राज्ये बहुसंख्याकाः जनजातयः सन्ति, ये प्रत्येकं स्वपरम्परायां, संस्कृतिषु, वेषभूषायां, विदेशीयजीवनपद्धत्या च विशिष्टाः सन्ति ।

     असम में बोडो, कचारी, करबी, मिरी, मिशिमी, राभा, आदि विविध जनजातियाँ सह-अस्तित्व में हैं; अधिकांशजनजातीनां स्वकीयाः भाषाः सन्ति यद्यपि असमियाभाषा राज्यस्य प्रमुखा भाषा अस्ति । असमियानां बहुसंख्यकं वैष्णवाः (हिन्दुधर्मस्य एकः सम्प्रदायः) अस्ति । वैष्णव मूर्तिपूजा में विश्वास नहीं करते हैं तथा "नामकीर्तन" करते हैं, जहाँ भगवान् विष्णु की महिमा का पाठ किया जाता है। असम के सांस्कृतिक ताना-बाना को प्रभावित करने वाली दो महत्वपूर्ण सांस्कृतिक एवं धार्मिक संस्थाएं : "सत्राणि", धार्मिक-सांस्कृतिक-अभ्यासस्य स्थलं यत् ४०० वर्षाणाम् अधिककालं यावत् अस्तित्वं प्राप्नोति तथा च "नामघरम्", प्रार्थनागृहम् । ग्रामवासी सामान्यतः "नामघर" नामक एक स्थानीय भक्ति-पूजा केन्द्र के सदस्यता के आधार पर संबद्ध होते हैं। ग्रामाः प्रायः विशिष्टजातीयानां कुटुम्बैः निर्मिताः भवन्ति ।

असमे जातिव्यवस्था यद्यपि वर्तते तथापि भारतस्य अन्येषु भागेषु इव न प्रख्याता । अन्ये धर्माः यथा बौद्धधर्मः, ईसाईधर्मः, हिन्दुधर्मः, इस्लामधर्मः इत्यादयः अपि असमदेशे प्रचलन्ति । असमस्य राज्यमहोत्सवः सः बिहुः अस्ति यः जाति-पंथ-धर्मं न कृत्वा सर्वैः असमीयैः महता धूमधामया भव्यता च एकवर्षे त्रिधा आचर्यते । अत्र विविधाः तत्त्वानि सन्ति येषां उपयोगेन मान्यताः, भावनाः, गौरवः, अस्मिता इत्यादीनां प्रतिनिधित्वं क्रियते तथा च असमीयसंस्कृतौ महत्त्वपूर्णाः प्रतीकात्मकतत्त्वानि मन्यन्ते। असोमिया"गमुचा", "जापी", "तमुलपान" तथा "क्सोराई" इति क्विन्टेस्सेन्सील् प्रतीकाः सन्ति । "मेखेला चदोर" इति नाम्ना महिलाभिः धारिताः पारम्परिकाः परिधानाः, असमियाभूषणाः अपि असमीयसंस्कृतेः अभिन्नः भागः भवन्ति ।

1. गमुचः - "गमुचा" असमियाजनानाम् अत्यन्तं सुलभतया ज्ञातुं शक्यमाणानां सांस्कृतिकप्रतीकानां मध्ये एकम् अस्ति तथा च प्रायः सर्वेषां सामाजिकधार्मिक-अनुष्ठानानां अभिन्नः भागः अस्ति । असमदेशे सामान्यतया अभिनन्दनार्थं प्रयुक्तः मानदवस्त्रखण्डः इति मन्यते । "गमुचा" इति कपासहस्तवस्त्रस्य श्वेतस्य आयताकारस्य खण्डस्य खण्डः यस्य त्रयः पार्श्वेषु मुख्यतया रक्तसीमा भवति, चतुर्थे च रक्तवर्णेन बुनाति (लालस्य अतिरिक्तं अन्यवर्णाः अपि उपयुज्यन्ते) अनेकेषु उपयोगेषु स्थापितः भवति । तौल्यरूपेण, कटिपटरूपेण वा कटिपटरूपेण वा उपयुज्यते; एकः बिहुनर्तकः तत् शिरसि ग्रन्थिरूपेण वेष्टयति, तत् अपि प्रार्थनाभवने कण्ठे लम्बयित्वा सामाजिकपदवीं वा सम्मानं वा सूचयितुं स्कन्धे क्षिप्तं भवति । "गमुचा"s", "बिहुवान्" इति अपि ज्ञायन्ते, प्रेमस्य चिह्नरूपेण बिहू-समये अर्पिताः भवन्ति । महत्त्वपूर्णतया "गमुचः" सर्वैः समानरूपेण प्रयुक्तः भवति, धार्मिकजातीयपृष्ठभूमिं न कृत्वा ।

2. तमूल पान - "तमूल पाण" (अरेका अखरोट एवं सुपारी के पत्ते) या गुआपन को भक्ति, सम्मान एवं मैत्री के प्रस्ताव माना जाता है। अतिथयः "बोटा" इति पारम्परिकघण्टाधातुरूपेण "तमूलपान" इति सम्मानचिह्नरूपेण परोक्ष्यन्ति । "तमूल पान" चबाने एक प्रकार का उच्च एवं अच्छा महसूस कारक देता है। "तमूल पान" असमिया जनता के सभी सामाजिक एवं धार्मिक अनुष्ठानों का अभिन्न अंग है। पुरातनपरम्परा अस्ति, अनादिकालात् एव अनुसृता अस्ति।

3. बिहु - बिहु असम का सबसे लोकप्रिय लोकनृत्य है। बिहुउत्सवस्य समये युवानः बालकैः बालिकाभिः च बिहुनृत्यः क्रियते ये यौवनस्य अनुरागं, प्रजनन-उत्साहं, आनन्दं च प्रतिनिधियन्ति । द्रुतनृत्यपदैः , द्रुतहस्तगतिभिः च अस्य लक्षणम् । नर्तकाः पारम्परिकं रङ्गिणं असमीयवस्त्रं धारयन्ति। नृत्यों में "ढोल" (ढोलक), पेपा, गोगना, बान्ही(बांसुरी) आदि वाद्ययंत्रों के साथ होता है । यद्यपि बिहुनृत्यस्य उत्पत्तिः अज्ञाता अस्ति तथापि प्रथमं आधिकारिकं समर्थनं तदा उद्धृतम् अस्ति यदा अहोमराजः रुद्रसिंहः रोङ्गलीबिहू-अवसरस्य अवसरे १६९४ तमे वर्षे कदाचित् रंगहरक्षेत्रेषु बिहुनर्तकान् प्रदर्शनार्थम् आमन्त्रितवान् ।

4. झुमूर नृत्य - असमदेशे निवासस्य शताधिकवर्षेभ्यः व्यतीते चायजनजातयः "चः बगनार जुमुर नाच" इति नृत्यस्य संश्लेषितं रूपं विकसितवन्तः । एतत् सुन्दरं नृत्यं द्रष्टुं शक्यते । कस्मिन् अपि चायोद्याने आगन्तुकः एतत् नृत्यं सुलभतया द्रष्टुं शक्नोति । चायजनजातीषु "झुमूरनाच्" इति संश्लेषितं नृत्यरूपं भवति, यत् बालिकाः बालकाः च मिलित्वा, अथवा कदाचित् बालिकाः एव, परस्परं कटिभागं दृढतया संगृह्य पादकार्यस्य सटीकतापूर्वकं कुर्वन्ति ।

5. असम में संगीत - अनेकजातीयसमूहानां, भिन्नसंस्कृतीनां च गृहं कृत्वा असम-नगरं लोकसङ्गीतेन समृद्धम् अस्ति । पारम्परिकवाद्ययन्त्रेषु "पेपा" इति महिषस्य शृङ्गात् निर्मितं वाद्ययंत्रं, विभक्तवेणुना निर्मितं वाद्ययन्त्रं "भोलुका बाहोर टोका" च अस्ति । "ढोल" अपि बिहुनृत्ये प्रयुक्तं महत्त्वपूर्णं क्विन्टेस्सेन्सिल् च वाद्ययंत्रम् अस्ति । ढोल" इव वाद्ययन्त्राणि विश्वस्य प्रायः प्रत्येकस्मिन् संस्कृतिषु दृश्यन्ते तथापि असमियायाः "ढोल"अथवा "पातीढोल" इत्यस्य लघु आकारेण विशिष्टता अस्ति तथा च तुल्यकालिकरूपेण उच्चैः ध्वनिः उत्पद्यते । एतेषां बिहुगीतेषु, नृत्येषु, बहुधा प्रयोगः भवति, आधुनिककालस्य सङ्गीतस्य अपि भागः अभवत् ।

6. असम का व्यंजन - असमियाभाषायां चायः अथवा "साह" असमियाभोजनस्य अनिवार्यः भागः अस्ति । पारम्परिक असमिया प्रातःभोजने "जोल्पान" "पीठा" च भवति । "जोल्पान" के कुछ प्रकार बोरा साउल (चिपचिपा चावल की एक किस्म), कोमल साउल, क्सन्दोह, चिरा, मुरी, अखोई, सुंगा साउल आदि हैं , उष्णक्षीरदधिगुडदधिऋतुपक्वफलैः सह भक्षितम् । चावल के आटा, कसा हुआ नारियल, शर्करा, गुड़ आदि से बिहू के समय विशेष रूप से पिठा's एवं लारू'स या लाडू' बनाये जाते हैं । असमिया थाली साधारण वाष्पयुक्त तण्डुल, मसूर तैयारी या "डाल", एक मिश्रित शाक प्रायः "लबरा" कहते हैं, एक किस्म के "पिटिका's" या मसले हुए आलू, गोरा, टमाटर आदि, एक शुष्क सब्जी तैयारी जो छोटे आलू या "सोरु आलू" के साथ बनाया जाता है, लौकी, कटु लौकी, केला फूल, लाइ शआक् के साथ बना एक पत्तेदार सब्जी तैयारी, फिद्द्ले हेअद् फ़ेर्न्स् या ढेकिया शआक् , कोसु शआक् या कोलोकासिया के पत्ते आदि । असमियाभोजनस्य समापनम् सामान्यतया "तमूलपान" इत्यस्य चर्वणेन भवति यत् मूलतः सुपारीपत्रस्य, खाद्यचूनपाषाणस्य, तम्बाकूस्य च संयोजनेन खादितस्य सुपारीस्य खण्डाः भवन्ति


Assam culture

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rakshitha_M_2110684.jpg