कार्ल् लाण्ड्स्टैनर्
(कालः – १४. ०६. १८६८ तः २६. ०६. १९४३)
| कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् | |
|---|---|
 | |
| जननम् |
१४ १८६८ Baden bei Wien, near Vienna (Austria) |
| मरणम् |
२६ १९४३ (आयुः ७५) New York City |
| वासस्थानम् | United States |
| देशीयता | United States |
| कार्यक्षेत्राणि | Medicine, virology |
| संस्थाः | Rockefeller Institute for Medical Research, New York |
| मातृसंस्थाः | University of Vienna |
| विषयेषु प्रसिद्धः | Development of blood group system, discovery of Rh factor, discovery of poliovirus |
| प्रमुखाः प्रशस्तयः | Nobel Prize in Physiology or Medicine (1930) |
अयं कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् (Karl Landsteiner) रक्तसमूहानां शोधकः । अयं कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् १८६८ तमे वर्षे जून्-मासस्य १४ दिनाङ्के आस्ट्रियादेशस्य वियन्नानगरे जन्म प्राप्नोत् । कार्ल् लाण्ड्स्टैनरस्य बाल्ये एव पिता दिवं गतः आसीत् । तस्य माता एव तं पालितवती । सः १८९१ तमे वर्षे वैद्यपदवीं प्राप्नोत् । एमिल्फिशर् सदृशानां प्रतिभावतां समूहे कार्यं कृतवान् आसीत् एषः कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् । यूरोप्-देशस्य प्रसिद्धेषु बहुषु प्रयोगालयेषु कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् कार्यं कुर्वन् अनुभवं सम्पादितवान् । तदनन्तरं वियन्नानगरस्य आरोग्य-संशोधन–संस्थायां कार्यम् आरब्धवान् । तदा समाजे रक्तेषु भेदाः भवन्ति इति, ते च भेदाः आनुवंशिकरूपेण आगच्छन्ति इति सामान्यं ज्ञानम् आसीत् । किन्तु तद्विषये वैज्ञनिकं विवरणं न जानन्ति स्म । तदा क्रियमाणं रक्तपूरणम् अपि अवैज्ञानिकम् आसीत् । रक्तपूरणस्य अनन्तरम् अपि बहुविधाः समस्याः जायन्ते स्म ।
अयं कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् १९०० तमे वर्षे बहूनां जनानां रक्तं पृथक् पृथक् सङ्गृह्य संशोधनम् आरब्धवान् । प्रथमं रक्ते विद्यमानं द्रवयुक्तं भागं, घनवस्तुयुक्तं भागं च पृथक् अकरोत् । अनन्तरम् एकस्मिन् रक्ते अपरं रक्तं योजयित्वा सूक्ष्मदर्शकेण अपश्यत् । तदवसरे कदाचित् रक्तद्वयं यदा योजयति तदा रक्तकणाः रक्तरसे प्रसृताः सन्तः चलन्ति स्म । कदाचित् च रक्तद्वयम् अपि सम्मिल्य पिण्डवत् भवति स्म । एवं द्वयोः रक्तयोः सम्मेलनं सः कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् "अग्लुटिनेषन्” इति अवदत् । केषाञ्चन जनानां रक्तस्य रक्तकणानाम् उपरि किञ्चन रोधजनकवस्तु भवति (Antigen) । तथैव केषाञ्चन जनानां रक्तस्य रक्तरसे किञ्चन रोधवस्तु (Antibody) भवति । तयोः रोधजनकवस्तु–रोधवस्त्वोः मध्ये सम्यक् समञ्जनं भवति चेत् रक्तकणाः रक्तरसे प्रसृताः सन्तः चलन्ति । अन्यथा परस्परं पिण्डवत् सम्मेलनं भवति । अस्य प्रयोगस्य आधारेण अयं कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् रक्ते त्रिविधं समूहं संशोधितवान् । अग्रे डिकास्टेल्लो तथा स्फूर्टि इत्याख्यौ चतुर्थं समूहम् अपि संशोधितवन्तौ । ते च चत्वारः रक्तसमूहाः 'ए', 'बि’, 'एबि’, तथा च 'ओ' ।
अस्य कार्ल् लाण्ड्स्टैनरस्य संशोधनेन रक्तपूरणं सुलभम् अभवत् । तेन मरणोन्मुखाः अपि जीवितवन्तः । 'एम्’, 'एन्’, तथा 'एम् एन्’ नामकानां रक्तस्य समूहानां संशोधनगणे अपि एषः कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् आसीत् । एषः कार्ल् लाण्ड्स्टैनर् १९४३ तमे वर्षे जून्-मासस्य २६ तमे दिनाङ्के प्रयोगालये कार्यकरणावसरे एव हृदयाघातेन मरणं प्राप्नोत् ।
बाह्यसम्पर्कतन्तुः
सम्पादयतु- Karl Landsteiner at Biography.com
- Biography at the Nobel e-Museum
- 1946 Lasker award for clinical medicine
- Key Participants: Karl Landsteiner Archived २००९-१०-१५ at the Wayback Machine — It's in the Blood! A Documentary History of Linus Pauling, Hemoglobin, and Sickle Cell Anemia
- National Academy of Sciences Biographical Memoir