झारग्राम

झारग्रामः-जङ्गलमहालयाः हृदयम् तथा पर्यटनस्वर्गः

झारग्रामः पश्चिमबङ्गस्य पश्चिमभागे स्थितः एकः अप्रतिमरत्नः अस्ति, यः स्वाभाविकसौन्दर्यस्य, समृद्धसांस्कृतिकविरासतस्य, तथा मनोहरपरिदृश्यानां कृते प्रसिद्धः अस्ति। एषः प्रदेशः जङ्गलमहल इति नाम्ना विख्यातः अस्ति, यत्र सघनवनानि, जनजातीयसंस्कृतिः, पर्यावरणपर्यटनस्य सम्भावनाश्च वर्तते। अतीतेषु वर्षेषु, झारग्रामः प्रकृतिः अनुभवितुं तथा क्षेत्रस्य ऐतिहासिकमहत्त्वं, यथा झारग्राममहलः, दृष्टुं इच्छन्तः पर्यटनार्थिभिः प्रसिद्धपर्यटनकेंद्रं अभवत्। एषः प्रदेशः ऐतिहासिकसमृद्धिः, परम्परागतसंस्कृतिः, तथा सौन्दर्यमण्डितं दृश्यं प्रदानं करोति।

जङ्गलमहलः: प्रकृतिप्रेमिणां स्वर्गः

जङ्गलमहलः इति शब्दः "वनभूमिः" इति अर्थं वहति, यः झारग्रामं, पुरुलियाम्, बांकुरां च आवृणोति। झारग्रामः एतस्य केन्द्रं अस्ति, यत्र प्रकृतिः स्वतन्त्रतया विकसितवती। सघनवनानि सल्, महुआ, केंदु वृक्षैः समृद्धानि, यत्र गजाः, हरिणाः, तथा नानापक्षिजातयः निवसन्ति। एते वनाः पर्यटकानां कृते विश्रान्तिं, शान्तिं च प्रदानन्ति तथा विविधजीवजातीनां समीपत्वं अनुभवितुं अपि अवसरं ददाति। वनस्य सौन्दर्यं तथा जीववैविध्यं पर्यावरणपर्यटनस्य विशालसंभावनां दर्शयन्ति।

झारग्रामस्य वनानि पक्षीविशेषज्ञानां, छायाचित्रकर्तृणां च आकर्षणम् भवति। पक्षिवीक्षणं, पदयात्रा, तथा वनसञ्चारः यात्रिकाणां कृते अनुभववर्धकाः भवन्ति। नदीनां सन्निधिः, शान्तमण्डलम्, तथा हृष्टपुष्टजीवजन्तवः अत्रस्मिन्तः आकर्षणस्य केन्द्राणि भवन्ति। पर्यटकाः नदीनदीतीरं आसाद्य विश्रामं प्राप्तुं शक्नुवन्ति।

झारग्राममहलः: राजकीयविरासतस्य प्रतीकः

झारग्रामस्य मुख्यं आकर्षणं अस्ति झारग्राममहलः, यः १६ शताब्दे राजा सर्वेश्वर मल्ल उगलसन्ददेवेन निर्मितः। एषः महलः इण्डो-सारासेनिक वास्तुशिल्पेन निर्मितः, यः बंगालस्य प्राचीनराजकीयभव्यतां दर्शयति। अद्यापि महलः एकं विरासत्-होटलरूपेण कार्यं करोति, यत्र पर्यटकाः राजकीयजीवनस्य अनुभवं कर्तुं शक्नुवन्ति। एषः महलः क्षेत्रस्य इतिहासं, संस्कृतिं, तथा राजकीयपरम्परां स्पष्टतया उद्घाटयति।

महलस्य अन्तर्वस्तूनि तथा प्राचीनसामग्री पर्यटकानां दृश्यकौतुकं वर्धयन्ति। भव्यभवनं अत्रागच्छतां जनानां संस्कारान्तरं करोति, यत्र तैः प्राचीनकालस्य सांस्कृतिकविरासतस्य अनुभवः लभ्यते। पर्यटनार्थिनः राजकीयजीवनं अनुभवितुम्, सांस्कृतिककार्यक्रमेषु भागं ग्रहणं च कर्तुं अत्र आगच्छन्ति।

पर्यटनं झारग्रामे: नवोदितं गन्तव्यम्

झारग्रामः प्रकृतिसौन्दर्यस्य, ऐतिहासिकमहत्त्वस्य, सांस्कृतिकसमृद्धेः च सम्मिश्रणेन शीघ्रं पर्यटनकेंद्रं भविष्यति। सघनवनानि, नद्यः, पर्वताः च पर्यटने आकर्षणं वर्धयन्ति। पर्यटनार्थिनः पदयात्रायाः, पारिस्थितिकपर्यटनस्य, वनसञ्चारस्य च आनन्दं स्वीकर्तुं शक्नुवन्ति। प्रकृतिनिकटस्थः झारग्रामः पर्यावरणीयपर्यटनस्य प्रमुखं केन्द्रं अभवत्।

विशेषतः कनकदुर्गामन्दिरं चिल्किगढे अवस्थितं एकं धार्मिकं पर्यटनं गन्तव्यम् अस्ति। मन्दिरं वनान्तः स्थितं यत्र भक्ताः शान्तिं, आध्यात्मिकप्रभावं च अनुभवन्ति। अत्र चिल्किगढराजमहलः तथा मृगोद्यानं च विश्रामाय तथा पर्यटनाय उपयुक्ताः स्थानाः सन्ति। अनेन पर्यटकानां धार्मिकता, आध्यात्मिकता, तथा पर्यावरणसौन्दर्यस्य मिश्रणम् अनुभूयते।

झारग्रामस्य प्राकृतिकसौन्दर्यम्

झारग्रामस्य प्रदेशः सघनवनैः, पर्वतैः, नदिभिः च सम्पन्नः अस्ति, यत्र यात्रिकाः अपूर्वं सौन्दर्यं अनुभवितुं शक्नुवन्ति। वृष्टिकाले अत्रस्य हरितभूमिः अधिकं शोभनं भवति। प्रकृतिविचारिणः स्वाभाविकसौन्दर्येण आकृष्टाः भवन्ति। क्षेत्रस्य वनानां पर्वतानां च सम्मिश्रणं पर्यटकानां दृश्यकौतुकं वर्धयति।

वनसञ्चारस्य मार्गाः यात्रिकाणां कृते मनोरमाः सन्ति। अत्र स्थिताः उन्नताश्च वृक्षाः, नद्यः च रमणीयं दृश्यं निर्मायन्ते। झारग्रामे सर्वत्र प्रकृतिसौन्दर्यं विद्यमानं अस्ति, यत् यात्रिकानां चित्तं हर्षयति। अत्र कृषि, ग्राम्यजीवनं च प्राकृतिकसङ्गमं प्रदर्शयन्ति।

पर्यावरणपर्यटनस्य विकासः तथा सांस्कृतिकविरासतस्य संरक्षणम्

पश्चिमबङ्गसरकारा पर्यावरणपर्यटनं प्रोत्साहयति, विशेषतः झारग्रामे, यत्र पर्यटनं प्रकृत्याः संरक्षणं कृत्वा सम्यक् विकसितं भवेत्। अत्र जनजातीयसंस्कृतिः, हस्तकला च प्रमुखतया प्रदर्श्यते। पर्यावरणस्य सन्तुलनं संरक्षणं च तेन सुशक्तं भवति।

स्थानीयकर्मकला, बम्बूकला, वस्त्रनिर्माणं च क्षेत्रीय अर्थव्यवस्थायाः एकं महत्त्वपूर्णं अङ्गं अस्ति। पर्यटनविकासेन सह स्थानीय उद्योगाः अपि विकसिताः भवन्ति। हस्तकला, काष्ठकला, वस्त्रप्रस्तुती च पर्यटकानां कृते विशेषाकर्षणं सन्ति।

सन्दर्भाः

1. वनस्पति विभाग, पश्चिमबङ्गराज्यः. (२०२२) झारग्राम वनसंरक्षण रिपोर्ट. पश्चिमबङ्गराज्य सरकार. (Vanaspati Vibhaga, Paschimabangarajyah. (2022). Jhaaragrama Vana-Samrakshana Report. Paschimabanga Rajya Sarkara.)
2. पर्यटन विकास निगमः, पश्चिमबङ्गः. (२०२३). झारग्राम पर्यटकीय गाइड. पश्चिमबङ्ग पर्यटन मंत्रालयः. (Paryatana Vikas Nigama, Paschimabangah. (2023). Jhaaragrama Paryatakiya Guide. Paschimabanga Paryatana Mantralaya.)
3. मल्लः, सर्वेश्वरः. (२०१८). झारग्राममहलस्य इतिहासः. कोलकात्ता: ऐतिहासिक प्रकाशनम्. (Mallah, Sarveshwarah. (2018). Jhaaragrama-Mahalasya Itihasah. Kolkatta: Aitihasika Prakashanam.)
4. वन्यजीव संरक्षण संस्था. (२०२१). जङ्गलमहल वन्यजीव सर्वेक्षणः. भारत सरकार पर्यावरण विभागः. (Vanyajiva Samrakshana Sanstha. (2021). Jangalmahal Vanyajiva Sarvekshanah. Bharata Sarkara Paryavarana Vibhagah.)
5. सांस्कृतिक धरोहरः प्रकल्पः. (२०२०). झारग्रामे सांस्कृतिक महोत्सवाः. कोलकात्ता: सांस्कृतिक संस्थानम्. (Sanskritika Dhorarah Prakalpah. (2020). Jhaaragramae Sanskritika Mahotsavah. Kolkatta: Sanskritika Sansthanam.)