पर्वताः

पर्वति - पर्व (पूरणे) अतच् (उ ३-११०)

हिमालये गौरीशिखरम्(वामतः) लोस् (मध्ये) अमा दबलम् (दक्षिणतः)

पयोधि तर्णकपदं पर्वतं सिकतामयम् ।

पातालं च स्थलीपृष्ठं प्रैक्षतामितविक्रमः ॥ याद-२२-५१

पर्वतः सीमिते भूप्रदेशे शिखररूपेण स्थितः महा भूराशिः एव । समुद्रस्तरम् आधारीकृत्य स्थितः अत्युन्नतः पर्वतः नाम मौण्टेवरेस्ट्(८,८४८ मी (२९,०२९ पादमितम्)) एशियाखण्डे हिमालये वर्तते । सौरमण्डले अत्युन्नतः पर्वतः नाम ओलिम्पस् मान्स् (२१,१७१ मी (६९,४५९ पादमितम्)) मङ्गलग्रहे विद्यते । एशियाखण्डे ६४%, युरोपखण्डे २५%, दक्षिणामेरिकाखण्डे २२%, आस्ट्रेलियाखण्डे १७%, आफ्रिकाखण्डे ३% भागाः पर्वतप्रदेशाः । भूमौ २४% पर्वतभागाः । १०% जनाः पर्वतीयप्रदेशे निवसन्ति । जगतः बह्व्यः नद्यः पर्वतमूलाः । ५०% मानवाः पर्वतजलमेव अवलम्बन्ते जीवनाय ।

बृहत्पर्वताः

सप्तशतमीटर्तः अपि उन्नताः शताधिकाः पर्वताः एषियाखण्डे एव सन्ति । तेषु बहवः हिमालयपर्वतश्रेण्याम् एव सन्ति । कस्मिंश्चिदन्यखण्डे एतावन्तः उन्नतपर्वताः न सन्ति । यूरोपखण्डस्य उन्नतः शिखरः रषियादेशे स्थितः मौण्ट् एल्ब्रस् इति। एष मौण्ट् एवरेस्ट् शिखरस्य अपेक्षया ३००० मीटर् न्यूनः अस्ति । विविधेषु खण्डेषु स्थिताः अत्युन्नताः पर्वताः

क्रमसङ्ख्या	खण्डः	पर्वतः	औन्नत्यम्
१	एशियाखण्डः	एवरेष्ट्पर्वतः	८८४८ मीटर्मितः
२	दक्षिण -अमेरिकाखण्डः	अकाङ्कागुवा	६९६० मीटर्मितः
३	उत्तर- अमेरिकाखण्डः	म्याक् किन्ले	६१९४ मीटर्मितः
४	आफ्रिकाखण्डः	किलिमञ्जारो	५८९५ मीटर्मितः
५	यूरोपखण्डः	एल्ब्रस्	५६३३ मीटर्मितः
६	अण्टार्टिकाखण्डः	विन्सन् म्यसिफ्	५१४० मीटर्मितः
७	ओषानिया	जया	४८८३ मीटर्मितः

झुग्स्पिट् - जर्मन्याः उन्नतपर्वतः

विश्वस्य दश बृहत्शिखराणि । सर्वे हैमालयश्रेण्याम् एव सन्ति ।

क्रमसङ्ख्या	शिखरम्	औन्नत्यम्
१	एवरेस्ट्	८८४८ मीटर्मितम्
२	के२ (गोड्विन् अस्टिन्)	८६११मीटर्मितम्
३	काञ्चनगङ्गा	८५९८ मीटर्मितम्
४	ल्होत्से	८५११ मीटर्मितम्
५	यालुङ्ग् काङ्ग्	८५०२ मीटर्मितम्
६	मकालु	८४८१ मीटर्मितम्
७	धवलगिरिः	८१७२ मीटर्मितम्
८	मानास्लु	८१५६ मीटर्मितम्
९	चो ओयु	८१२६ मीटर्मितम्
१०	नङ्गपर्वतः	८८४८ मीटर्मितम्

युरोपस्य उन्नतानि शिखराणि

यूरोपस्य अत्युन्नतानि शिखराणि । शिखरत्रयं रषिया देशस्य काकसस् पर्वतश्रेण्यां सन्ति । अन्यानि अल्फ्स्पर्वतश्रेण्यां सन्ति ।

क्रमसंख्या	शिखरम्	औन्नत्यम्
१	एल्ब्रस्	५६३३ मीटरमितम्
२	डैक् तावु	५२०२ मीटरमितम्
३	शखर	५०५८ मीटरमितम्
४	मौण्ट् ब्रस्	४८१० मीटरमितम्
५	माण्टे रोसा	४६३३ मीटरमितम्
६	वैष्टार्न्	४५१२ मीटरमितम्

किनबलुपर्वतः, मलेशिया

अत्युन्नतः पर्वतः

प्रपञ्चे अत्युन्नतः पर्वतः मौण्ट् एवरेस्ट् नेपाल-टिबेट्सीमयोः अस्ति । एतस्य प्राचीनं नाम चामो लुङ्मा इति (टिबेट् भाषा) अस्य अर्थः विश्वमातृदेवता । समुद्रतलतः यदि मापयामः तर्हि प्रपञ्चे मौण्ट्-एवरेस्ट् एव उन्नतः शिखरः ।
परन्तु पर्वतस्य मूलतः अग्रं यावत् मापयाम तर्हि हवाये मध्ये स्थितः मौना की प्रपञ्चस्य अत्युन्नतः पर्वतः । अस्य मूलं समुद्रतले अस्ति । अस्य औन्नत्यं ४२०५ मीटर्मितम् अस्ति । मूलतः १०,२०३ मीटर्मितमस्ति । (एवरेस्टतः अपि १३५५ मीटर्मितं यावत् अधिकः उन्नतः)

अति दीर्घाः पर्वतश्रेण्यः

क्र सं	पर्वतश्रेणी	स्थानम्	दैर्घ्यम्
१	हिन्दूसागरशान्तसागरयोः मध्ये	निगूहिता पर्वतश्रेणी	३०,७२० किलोमीटर्युता
२	आण्डीस्	दक्षिण-अमेरिका	७.२४० किलोमीटर्युता
३	राकिपर्वतश्रेणी	उत्तर-अमेरिका	६,०३० किलोमीटर्युता
४	हिमालयकाराकोरं-हिन्दूकुशश्रेणी	एशिया	३,८६० किलोमीटर्युता
५	ग्रेट् डिवैड्ग् रेञ्ज्	आस्ट्रेलिया	३.६२० किलोमीटर्युता

पर्वतारोहणविक्रमः

पर्वतारोहणसाहसक्रीडायाः आरम्भः १८ शततमे वर्षे अभवत् ; दक्षिणयूरोपस्य आल्प्स्पर्वतश्रेण्याम् आल्पैनस्य मौण्ट् ब्ल्लङ्क् शिखरम् (औन्नत्यं ४८१० मीटर्मितम्) क्रि.श १७८६ तमे वर्षे अरूढम् । क्रि.श १८७० तमवर्षे प्रायः आल्पैन्पर्वतश्रेणीषु स्थितानि सर्वाणि शिखाराणि आरूढानि । ततः जगति अन्यबृहतशिखराणाम् आरोहणम् आरब्धम् । विविधखण्डेषु प्रथमतया शिखरारोहणं कस्मिन् वर्षे अभवत् इति अत्र प्रदत्तम्

पर्वतः	वर्षम्
एवरेष्ट्पर्वतः	१९५३
अकाङ्कागुवा	१८९७
म्याक् किन्ले	१९१३
किलिमञ्जारो	१८८९
एल्ब्रस्	१८७४
विन्सन् म्यसिफ्	१९६६
जया	१९६२