"चणकः" इत्यस्य संस्करणे भेदः

 

[[भारतम्|भारते]] वर्धमानः कश्चन धान्यविशेषः चणकः । अयं चणकः सस्यजन्यः आहारपदार्थः । चणकम् आङ्ग्लभाषायां Chickpea अथवा Bengal Gram इति वदन्ति । [[अश्वः|अश्वानां]] परमप्रियः आहारः चणकः यद्यपि वातकारकः तथापि [[घृतम्|घृतस्य]] योजनेन वातदोषः निवारितः भवति । हिरिमन्थः, वाजिमन्थः, सुगन्धः, सकलप्रियः, जीवनः इत्यादीनि नामानि सन्ति चणकस्य । सस्यशास्त्रज्ञाः Cicerone Haem इति वदन्ति । चणके अपि वर्णभेदानुसारं बहुविधाः चणकाः सन्ति । तत्र '''कृष्णचणकः, गौरचणकः, श्वेतचणकः''' च प्रसिद्धाः । चणकेन [[क्वथितं]], [[पौलिः|पौलिं]], पञ्चकज्जायं, [[सूपः|सूपं]] च निर्मान्ति । [[कर्णाटकम्|कर्णाटके]] प्रसिद्धं “मैसूरुपाक्” इत्याख्यं मधुरभक्ष्यम् अपि निर्मीयते चणकेन एव । नवग्रहेषु अन्यतमस्य [[गुरुग्रहः|गुरोः]] श्रेष्ठं धान्यं चणकः ।

 

 

===आयुर्वेदस्य अनुसारम् अस्य चणकस्य स्वभावः===

सामान्यतया चणकः वातवर्धकः । किञ्चिन्मात्रेण कषाययुक्तः मधुरः च । चणकः अपि [[तुवरी|आढकी]] इव शरीरं शोषयति । चणकः शीतः मलप्रतिबन्धकः च । प्रमेहिणां हितकरः आहारः । [[कफः|कफस्य]] [[कण्ठः|कण्ठ]]वेदनायाः च उत्तमम् औषधं चणकः ।

 

:'''कफशोणितपित्तघ्नाश्चणकाः पुंस्त्वनाशनाः ॥'''

:'''त एव घृतसंयुक्तास्त्रिदोषशमनाः परम् ॥“''' (सु.सू. ४६/३१-३२)

:११. [[मुद्गपिष्टम्]] इव चणकपिष्टम् अपि शरीरस्य कान्तिं वर्धयति । [[फेनकम्]] इव उपयोक्तुं शक्यते ।

:१२. चणकेन निर्मितैः पदार्थैः सह कटुयुक्तम्, आम्लयुक्तं, लवणयुक्तं च अन्यं कमपि आहारं सेवन्ते चेत् आरोग्यार्थं हितकरं भवति ।

 

[[वर्गः:विदलितधान्यानि]]

[[वर्गः:विषयः वर्धनीयः]]