"हिन्दी" इत्यस्य संस्करणे भेदः

|states={{IND|भारतम्}}<br> [[मारिषस्]], [[दक्षिण-अफ्रीकाआफ्रिका]], [[संयुक्तराज्यानि|संयुक्तराज्यानि अमरिका]], [[केनडा]], [[नेपालदेशः|नेपालः]]<!--not Mauritius, Suriname, etc. unless you have refs for Manak Hindi-->

|fam1=[[हिन्द्हिन्द-यूरोपीयभाषाः|हिन्द्हिन्द-यूरोपीयभाषाकुटुम्बःयूरोपीय]]

|fam2=[[हिन्द्हिन्द-ईरानीयभाषाः|हिन्द्हिन्द-ईरानीय]]

|fam3=[[हिन्द्हिन्द-आर्यभाषाः|हिन्द्हिन्द-आर्य]]

'''हिन्दी'''भाषा सांविधानिकरूपेण [[भारतम्|भारतस्य]] एका भाषाआधिकारिकभाषा विद्यते । भारते अत्यधिकैः जनैः भाष्यमाणा अवगम्यमाना च भाषा विद्यते । विश्वे अधिकं भाषमाणायाः चीनीभाषायाः[[चीनीभाषा]]याः अनन्तरं स्थानं हिन्दीभाषायाः । [[उत्तरभारतम्|उत्तरभारते]] अस्याः उपयोगः अधिकः । भारते अन्येषु देशेषु च विद्यमानाः हिन्दी-भाषिणः ६० कोट्यधिकाः सन्ति । एते हिन्दीभाषया सम्भाषन्ते, पठन्ति, लिखन्ति च । [[फिजी]], मारिशस्[[मारिषस्]], गयाना, सूरीनाम् इत्येतेषु देशेषु अधिकाः, [[नेपालदेशः|नेपालदेशे]] केचन च हिन्दीभाषया सम्भाषन्ते । हिन्दीभाषा राष्ट्रभाषा, राजभाषा, सम्पर्कभाषा, जनभाषा इत्यादीनि सोपानानि आरुह्य विश्वभाषास्थानस्य अलङ्करणे अग्रेसरा वर्तते । भाषाविकासक्षेत्रे कृतपरिश्रमवतां भाषाविज्ञानिनां भविष्यवाणी हिन्दीभाषाप्रेमिणां सन्तोषदायिका अस्ति । ते वदन्ति यत् विश्वस्तरे अन्ताराष्ट्रियमहत्त्वम् आप्नुवत्सु भाषासु हिन्दी प्रमुखा अस्ति इति ।

हिन्दीशब्दस्य मूलं [[संस्कृतम्|संस्कृतस्य]] सिन्धुशब्दः इति मन्यते । 'सिन्धु'इत्येषः शब्दः [[सिन्धूनदी|सिन्धुनदीं सिन्धुनदीं]] परितः विद्यमानां भूमिं च निर्दिशति । अयं सिन्धुशब्दः इरानीयानां मुखे 'हिन्दु' इति जातम् । ततः हिन्दी, हिन्द इति जातम् । अग्रे इरानीयाः भारतस्य बहु भागं यदा आक्रान्तवन्तः तदा 'हिन्द्'शब्देन पूर्णं भारतं निर्देष्टुम् आरब्धवन्तः । इरानीभाषायाः 'ईक'प्रत्ययस्य योजनेन 'हिन्दीक' (हिन्दस्य) इति जातम् । यूनानीशब्दस्य 'इन्दिका'शब्दस्य आङ्ग्लशब्दः 'इण्डिया'इति जातम् ।

भाषाकोविदाः हिन्दी उर्दूभाषा[[उर्दू]]भाषा च समाना इति मन्यन्ते । हिन्दीभाषा देवनागरीलिप्या[[देवनागरी]]लिप्या लिख्यते । अस्याः शब्दाः अधिकतया संस्कृतशब्दाः एव । उर्दूभाषा फारसीलिप्या लिख्यते । फारसि-अरबीभाषयोः प्रभावः अस्याः उपरि अधिकतया विद्यते । व्याकरणदृष्ट्या हिन्दी-उर्दुभाषयोः शतप्रतिशतं समानता विद्यते । उर्दूभाषायाः केचन विशेषध्वनयः अरबी-फारसीसम्बद्धाः । अतः उर्दुभाषा हिन्दीभाषायाः काचित् विशेषशैली इति चिन्तयितुं शक्या ।

हिन्दीभाषा [[हिन्द-युरोपीयभाषापरिवारेयूरोपीयभाषाः|हिन्द-यूरोपीयभाषापरिवारे]] अन्तर्भवति । इयं हिन्द्[[हिन्द-इरानीशाखायाःईरानीयभाषाः|हिन्द-ईरानीयशाखायाः]] हिन्द्[[हिन्द-आर्यभाषाः|हिन्द-आर्य-उपशाखायां]] वर्गीकृता अस्ति । हिन्द-आर्यभाषाः संस्कृतभाषोत्पन्नाः सन्ति । [[उर्दू]], कश्मीरी[[काश्मीरीभाषा|काश्मीरी]], बंगाली[[बाङ्गलाभाषा|बाङ्ग्ला]], उड़िया[[ओडियाभाषा|ओडिया]], पंजाबी[[पञ्जाबीभाषा|पञ्जाबी]], [[रोमानीभाषा|रोमानी]], [[मराठीभाषा|मराठी]] [[नेपाली भाषा|नेपाली]] इत्यादयः भाषाः हिन्द-आर्यभाषाः सन्ति ।

[[अपभ्रंशः|अपभ्रंशस्य]] समाप्तेः अनन्तरम् आधुनिकभाषाणां जन्मकालः 'सङ्क्रान्तिकालः'इति निर्देष्टुं शक्यः । हिन्दीभाषायाः स्वरूपं [[शौरसेनीप्राकृतम्|शौरसेनी]]-[[अर्धमागधीप्राकृतम्|अर्धमागधीभाषयोः]] अपभ्रंशात् विकसितमस्ति । १० शतके अस्याः भाषायाः स्वतन्त्रास्तित्वं दृश्यते ।

* नहीं, मिलता नहीं.नहीं। / न हि, न प्राप्यते।

* मित्र से मिल.मिल। / मित्रेण मिल।

* तुम सफाई पर ध्यान नहीं देते.देते। / त्वं स्वच्छताया: विषये ध्यानं न ददासि।

* मैं चिन्तित हूं.हूँ। / अहं चिन्तितः अस्मि।

* क्षण में सब करता हूं.हूँ। / क्षणाभ्यन्तरे सर्वं करोमि।

* मैं आज गीता पढता हूं.हूँ। / अहं अद्य गीतां पठामि।

* यौवन में बंदरिया सुन्दरी.सुन्दरी। / यौवने मर्कटी सुन्दरी।

* ग्राम में कृषक बसते हैं.हैं। / ग्रामे कृषका: वसन्ति।

* काल की कुटिल गति.गति। / कालस्य कुटिला गतिः।

* आशा दुःख का कारण है / आशा दु:खस्य कारणम्‌।

* मूल नष्ट हो जाने पर न तो फल, न पुष्प होते हैं / नष्टे मूले नैव फलं न च पुष्पम्‌।

* [[उर्दू]]भाषा

* [[हिन्द्हिन्द-आर्यभाषाः]]