शंकरदेव
श्रीमंत शंकरदेव (असमीया :শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ) असमीया भाषास्य एकः अतिप्रसिद्धः कविः, नाटककारः, गायकः, नर्तकः, सामाजिक संयोजक, तथा हिन्दू समाज सुधारक आसीत्। सः नववैष्णवस्य (एकशरणधर्मस्य) प्रचारं कृत्वा असमीया समाजः सङ्गृह्य च सुदृढं कृतवान्।
श्रीमन्त शंकरदेव | |
---|---|
शीमन्त शंकरदेव का काल्पनिक चित्र (विष्णु प्रसाद राभा द्वारा चित्रित[१] | |
जन्मतिथिः | 26 सितम्बर 1449, |
जन्मस्थानम् | बरदौवा, नगाँव, असम, भारत |
मृत्युतिथिः | 24 August 1568, Tuesday |
मृत्युस्थानम् | भेलदोंगा, कूच बिहार, पश्चिम बंगाल |
तत्त्वचिन्तनम् | एकशरण |
सम्मानाः | "महापुरुष" |
जीवनी
सम्पादयतुश्रीमन्तशङ्करदेवस्य जन्म असमस्य नौगांवमण्डलस्य बर्दौवानगरस्य समीपे अलिपुखुरीनगरे अभवत्। तस्य जन्मतिथिः अद्यापि विवादास्पदः अस्ति यद्यपि सामान्यतया १३७१ शाकतिथिः इति मन्यते। तस्य जन्मनः कतिपयेभ्यः दिनेभ्यः अनन्तरं तस्य माता सत्यसन्ध्या मृता। सः २१ वर्षे सूर्यवती इत्यनेन सह विवाहम् अकरोत्। मनुकान्यस्य जन्मानन्तरं सूर्यवती परलोकस्त्री अभवत्।
३२ वर्षे शङ्करदेवः निराशः भूत्वा प्रथमं तीर्थयात्राम् आरब्धवान्, उत्तरभारतस्य सर्वाणि तीर्थस्थानानि अपि गतवान्। शङ्करस्य रूपागोस्वामी, सनातनगोस्वामी च साक्षात्कारः अपि अभवत्। तीर्थयात्रातः प्रत्यागत्य शङ्करदेवः ५४ वर्षे कालिण्डी इत्यनेन सह विवाहम् अकरोत्। तिरहुतिया ब्राह्मणः जगदीशमिश्रः बर्दौवं गत्वा शंकरदेवं भगवतः भागवतं कथयित्वा तस्मै एतत् पुस्तकं प्रस्तुतवान्। शंकरदेव ने जगदीश मिश्र के स्वागत हेतु "महानत" की प्रस्तुति का आयोजन किया। पूर्वं “चिहल्यात्र” इति प्रशंसितम् आसीत्। शङ्करदेवः १४३८ तमे वर्षे शके भूइयान् राज्यं त्यक्त्वा अहोमराज्यं प्रविष्टवान्। संस्कारी विप्राः शंकरदेवस्य भक्तिप्रवचनस्य घोरविरोधं कृतवन्तः। ब्राह्मणाः दिहिगियाराजं प्रार्थयन्ति स्म यत् शंकरः वैदिकविरोधिमतप्रचारं करोति इति। केनचित्प्रश्नानन्तरं राजा तं निर्दोषं न्यवेदयत्। हस्तीधरघटनायाः अनन्तरं शंकरदेवः अपि अहोमराज्यं त्यक्तवान्। १८ वर्षाणि पटवसीनगरे निवसन् सः अनेकानि पुस्तकानि रचितवान्। ६७ वर्षे सः अनेकानि पुस्तकानि रचितवान्। ९७ वर्षे द्वितीयवारं तीर्थयात्राम् आरब्धवान्। सः कबीरस्य मठं गत्वा श्रद्धांजलिम् अर्पितवान्। अस्याः यात्रायाः अनन्तरं सः बारपेटा - नगरं प्रत्यागतवान्। प्रशिक्षक राजा नारानारायण शंकरदेव को आमंत्रित किया। सः १४९० तमे वर्षे कूचबिहारे शके वैकुण्ठगामिः अभवत्।
शङ्करदेवस्य वैष्णवसम्प्रदायस्य विश्वासः आश्रयः अस्ति। अस्मिन् धर्मे मूर्तिपूजायाः प्रधानता नास्ति। धार्मिकोत्सवेषु एकमेव पवित्रं पुस्तकं मञ्चे स्थाप्यते, केवलं तदेव भोले भक्तित्वेन च अर्पितं भवति। अस्मिन् सम्प्रदाये दीक्षाव्यवस्था नास्ति।
साहित्य सृष्टिः
सम्पादयतुशङ्करदेवविरचितं प्रथमं काव्यं यथा-
- करतल कमल कमल दल नयन।
- भबदब दहन गहन बन शयन॥
- नपर नपर पर सतरत गमय।
- सभय मभय भय ममहर सततय॥
- खरतर बरशर हत दश बदन।
- खगचर नगधर फनधर शयन॥
- जगदघ मपहर भवभय तरण।
- परपद लय कर कमलज नयन॥
काव्य
सम्पादयतु- हरिश्चन्द्र उपाख्यान
- अजामिल उपाख्यान
- रुक्मिणी हरण काव्य
- बलिछलन
- अमृत मन्थन
- गजेन्द्र उपाख्यान
- कुरुक्षेत्र
- गोपी-उद्धव संवाद
- कृष्ण प्रयाण - पाण्डव निर्वारण
भक्तितत्त्व प्रकाशक ग्रन्थ
सम्पादयतु- भक्ति प्रदीप
- भक्ति रत्नाकर (संस्कृत)
- निमि-नव-सिद्ध संवाद
- अनादि पातन
अनुवादमूलक ग्रन्थ
सम्पादयतु- भागवत प्रथम, द्वितीय
- दशम स्कन्धर आदिछोवा
- द्बादश स्कन्ध
- रामायणर उत्तरकाण्ड
नाटक
सम्पादयतु- पत्नी प्रसाद
- कालिय दमन
- केलि गोपाल
- रुक्मिणी हरण
- पारिजात हरण
- राम विजय
गीतः
सम्पादयतु- बरगीत[२]
- भटिमा (देवभटिमा, नाटभटिमा, राजभटिमा)
- टोटय
- चपय
नाम-प्रसंग ग्रन्थ
सम्पादयतु- कीर्तन घोषा
- गुणमाला
- हरिश्चन्द्र उपाख्यान
- भक्ति प्रदीप
- अनादि पतन
- अजामिल उपाख्यान
- अमृत मन्थन
- बलि छलन
- आदि दशम
- कुरुक्षेत्र
- निमि-नव-सिद्ध संवाद
- उत्तरकाण्ड रामायण (अनुवाद)
- पत्नीप्रसाद, कालिय दमन यात्रा, केलि गोपाल, रुक्मिणी हरण, पारिजात हरण, राम विजय आदि नाटक
- भक्तिरत्नाकर (संस्कृत)
बाह्यसम्पर्कतन्तुः
सम्पादयतु- ↑ This portrait, created by Bishnu Rabha in the 20th-century, is generally accepted as the "official" portrait of Sankardev, whose likeness in pictorial form is not available from any extant form A Staff Reporter (14 October 2003). "Portrait of a poet as an artist". The Telegraph. Archived from the original on 19 मई 2014. आह्रियत 8 May 2013. Unknown parameter
|url-status=
ignored (help) - ↑ बिपुलज्योति डट इन