सदस्यः:2331505chaturthi/प्रयोगपृष्ठम्

माओरी सांस्कृतिकनृत्यम् : एकस्य जीवन्तं अभिव्यक्तिं चिनोति

माओरी-सांस्कृतिक-नृत्यं, विशेषतः हाका, न्यूज़ीलैण्ड्-देशस्य स्वदेशीय-संस्कृतेः महत्त्वपूर्णः भागः अस्ति। एतानि पारम्परिकानि नृत्यानि न केवलं प्रदर्शनानि सन्ति, अपि तु इतिहासस्य, आध्यात्मिकतायाः, समुदायस्य च समृद्धं चित्रकौशलं मूर्तरूपाणि सन्ति। मौरी-नृत्यस्य महत्त्वं सौन्दर्यात् परं विस्तृतम् अस्ति, कथा कथनस्य, सामाजिक-संयोगस्य, सांस्कृतिक-स्वत्वस्य संरक्षणस्य च महत्त्वपूर्ण-माध्यमरूपेण कार्यं करोति।

ऐतिहासिक-सन्दर्भः पोलिनेशिया-देशात् न्यूज़ीलैण्ड्-देशं सहस्रवर्षपूर्वं आगतवन्तः माओरी-जनाः, विविधप्रकाराणां नृत्यैः सह समृद्धां सांस्कृतिकप्रथाभिः सह आनयन्। परम्परागतरूपेण, विवाहेषु, अन्त्येष्टिक्रियेषु, आदिवासि-समागमेषु इत्यादिषु महत्त्वपूर्णेषु कार्यक्रमेषु माओरी-नृत्यानि प्रदर्श्यन्ते स्म। प्रत्येकस्मिन् नृत्ये पूर्वजानां, युद्धानां, महत्त्वपूर्णानां ऐतिहासिकानां घटनानां च कथाः कथ्यन्ते स्म। अस्य प्रदर्शने प्रायः पुततारा (शङ्ख-कवचः), ताओङ्गा पूरो (पारम्परिक-सङ्गीत-वाद्यानि) इत्यादीनि पारम्परिक-वाद्यानि सम्मिल्यन्ते स्म, येन अनुभवः वर्धते, नर्तकाः स्वपरम्परया सह सम्बद्धाः भवन्ति स्म।

हाक्काः केवलं नृत्यात् अधिकम् माओरी-नृत्यस्य विभिन्नेषु प्रकारेषु, हाका-नृत्यं सम्भवतः विश्वव्यापीरूपेण सर्वाधिकं स्वीकृतम् अस्ति। यद्यपि प्रायः रग्बी-क्रीडया सह सम्बद्धं भवति तथा च स्पर्धायाः पूर्वं आल्-ब्लैक्स्-जनैः प्रदर्शितं भवति, तथापि हाक्का इति पारम्परिकं युद्धनृत्यम् अस्ति यत् बलं, ऐक्यं, अवज्ञा इत्यादीनां भावानां विस्तृतां श्रेणीं प्रकटयति। अस्य वैशिष्ट्यं, प्रबल-गतिभिः, लयात्मक-कीर्तनेन, उग्र-मुखभावैः च भवति। प्रत्येकं हाक् एकं अद्वितीयं कथां वदति तथा च पूर्वजानां सम्मानार्थं, घटनानां स्मरणार्थं, अथवा चुनौतीनां कृते सज्जतां कर्तुं प्रदर्श्यते। हाक्का न केवलं शारीरिक-पराक्रमस्य प्रदर्शनम् अस्ति, अपितु एषः गहनः आध्यात्मिकः कार्यः अस्ति यः कलाकारान् स्वपरम्परया सह संयोजयति। हाका इत्यस्य शब्दानि, प्रायः ते रेयो माओरी इत्यस्मिन्, माओरी-जनानां मूल्यानि विश्वासानि च प्रतिबिम्बयन्ति, नृत्यनिर्देशनं च तेषां भावानां भौतिक-भावान् सूचयति। उदाहरणार्थं, आल्-ब्लैक्स् इत्यनेन प्रसिद्धं "का माते" हाक्का, 19 शताब्द्याः आरम्भे प्रमुखेन ते रौपराहेण रचितम् आसीत्, यत् शत्रुपक्षात् तस्य पलायनस्य, जीवनस्य उत्सवस्य च प्रतीकम् आसीत्।

"माओरी नृत्यम्" सम्बद्धानि पृष्ठानि हाका इत्येतद् अतिरिच्य अन्यानि अनेकानि पारम्परिकानि माओरी-नृत्यानि सन्ति, प्रत्येकस्य विशिष्टोद्देश्यं शैली च अस्ति। उदाहरणार्थं, पोय् इत्यस्मिन् तन्तुवृत्ते संलग्नाः भारयुक्ताः कन्दुकाः लयबद्धरूपेण दोलन्ति, ये प्रायः महिलाभिः प्रदर्श्यन्ते। पोय-नृत्यं सुन्दर-गतिभिः प्रसिद्धम् अस्ति तथा च परम्परागतरूपेण गायनेन सह भवति। एतत् मनोरञ्जनरूपेण, मौखिकपरम्परानां संरक्षणस्य साधनरूपेण च कार्यं करोति, यत्र ऐतिहासिक-घटनाः अथवा पूर्वजानां कथाः गीयन्ते। वैयाता अथवा गीतानि अपि माओरी-नृत्यस्य अभिन्नानि अङ्गानि सन्ति। ते प्रायः नृत्यप्रदर्शनानि सङ्गृह्य कथानाम् संप्रेषणार्थं साहाय्यं कुर्वन्ति। न्यूज़ीलैण्ड्-देशस्य प्रत्येकस्य प्रदेशस्य स्वकीयाः शैल्यः, नृत्यस्य गीतस्य च वैविध्यं च अस्ति, येन माओरी-संस्कृतेः वैविध्यं प्रतिबिम्बते। माओरी-स्वत्वस्य समृद्धिं धारयितुं, विभिन्नानां ऐवी-जनानाम् अद्वितीय-इतिहासानां प्रदर्शनार्थं च एतत् प्रादेशिक-वैविध्यं महत्त्वपूर्णम् अस्ति।

समकालीनसंस्कृते माओरी नृत्यस्य भूमिका अद्यत्वे माओरी-सांस्कृतिक-नृत्यस्य विकासः प्रचलति, तथापि परम्परायां गभीरतया निहितम् अस्ति। बहवः माओरी-समुदायाः स्वानां सांस्कृतिक-आचरणानां संरक्षणे पुनरुत्थाने च सक्रियरूपेण भागं वहन्ति। विद्यालयाः, सांस्कृतिकसमूहाः, सामुदायिकसंस्थाः च प्रायः युवा-पीढिं पारम्परिक-नृत्यानि शिक्षयन्ति, येन एतेषां महत्त्वपूर्णानां परिचय-अभिव्यक्तिनां जीवनं सुनिश्चितं भवति। माओरी-नृत्यम् अपि अन्ताराष्ट्रिय-मान्यतां प्राप्नोत्, यत्र सम्पूर्णे विश्वे प्रदर्शनानि प्रदर्श्यन्ते। वार्षिक-ते-मातातिनी इत्यादीनि सांस्कृतिक-उत्सवाः, माओरी-प्रदर्शनकलानां उत्सवं कुर्वन्ति, तथा च माओरी-अ-माओरी-उभयोः विशालान् प्रेक्षकाः आकर्षयन्ति। एते कार्यक्रमाः न केवलं सांस्कृतिक-अभिव्यक्तेः कृते मञ्चं प्रददति अपितु विस्तृत-श्रोतृषु माओरी-संस्कृतेः बोधं प्रशंसां च वर्धयन्ति।

परिचये तथा समुदाये नृत्यस्य महत्त्वम् माओरी-नृत्यं स्वत्वस्य पुष्टीकरणस्य, समुदायस्य पोषणस्य च प्रबलं साधनरूपेण कार्यं करोति। अनेकानां माओरी-जनानां कृते, पारम्परिकनृत्ये संलग्नः भवितुं तेषां मूलैः सह पुनः सम्पर्कं स्थापयितुं, स्वपरम्परायाः विषये अभिमानं प्रकटयितुं च एकः उपायः अस्ति। नृत्यप्रदर्शनेषु प्रायः सम्पूर्णे समुदायाः सम्मिलिताः भवन्ति, येन आत्मीयतायाः सामूहिकपरिचयस्य च अनुभूतिः भवति। एतेषां सहभागी-अनुभवानां माध्यमेन व्यक्तिभिः सम्बन्धान् संवर्धयितुं, सांस्कृतिकमूल्यानि सुदृढानि कर्तुं च शक्यते। अपि च, माओरी-नृत्यं ज्ञानस्य अन्तर्जनां संप्रेषणार्थं महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति। वृद्धाः कथाः, गीतानि, नृत्य-गतिः च युवान् सदस्यान् प्रति प्रेषयन्ति, येन माओरी-संस्कृतेः सारः स्थिरीभवति इति सुनिश्चितं भवति। सांस्कृतिकस्य सातत्यस्य रक्षणार्थं, भावी-पीढिं स्वपरम्परां अग्रे नेतुं सशक्तीकृत्य च ज्ञानस्य एतत् स्थानान्तरणं आवश्यकम् अस्ति।

आव्हानं तथा सहनशीलता माओरी-नृत्यस्य जीवन्त-पुनरुत्थानं भवति चेदपि आव्हानं भवति। उपनिवेशीकरणस्य, वैश्वीकरणस्य, नगरीकरणस्य च प्रभावेन पारम्परिकप्रथानां कृते सङ्कटानि उत्पन्नानि सन्ति। अनेके मौरी-समुदायाः वर्धमान-आधुनिक-विविध-परिसरेषु स्वसांस्कृतिक-स्वत्वम् अक्षुण्णुं सङ्घर्षं कुर्वन्ति। तथापि, नृत्येन अन्यैः सांस्कृतिक-अभिव्यक्तिभिः च स्वपरम्परां पुनः प्राप्तुं उत्सवीकर्तुं च तेषां दृढनिश्चये माओरी-जनानां स्थितिस्थापकता स्पष्टतया दृश्यते। अन्तिमेषु वर्षेषु, सांस्कृतिकसंरक्षणस्य महत्त्वस्य विषये माओरी-जनेषु, गैर-माओरी-जनेषु च समानरूपेण मान्यता वर्धमाना अस्ति। शिक्षायां, प्रसारमाध्यमेषु, सार्वजनिकजीवने च माओरी-संस्कृतेः प्रचारार्थं कृताः उपक्रमाः गतिम् अवाप्नोत्। न्यूज़ीलैण्ड्-देशे अधिक-समावेशी-समाजस्य पोषणार्थं, माओरी-परम्पराः अङ्गीकर्तुं, आदरं दातुं च अयं सामूहिकः प्रयासः महत्त्वपूर्णः अस्ति।

उपसंहारः माओरी-सांस्कृतिक-नृत्यं स्वत्वस्य, इतिहासस्य, समुदायस्य च जीवन्त-गतिशील-अभिव्यक्तिः अस्ति। शक्तियुतात् हकात् आरभ्य मनोहरं पोयी-नृत्यं यावत्, प्रत्येकस्य नृत्यप्रकारस्य गहनः अर्थः महत्त्वं च भवति। यथा यथा माओरी-जनाः स्वसांस्कृतिकपरम्परां पुनः प्राप्य उत्सवं आचरन्ति, तथा च एतेषां पारम्परिकनृत्यानां महत्त्वं सर्वोपरि वर्तते। ते न केवलं माओरी-संस्कृतेः स्थितिस्थापकतायाः प्रमाणरूपेण कार्यं कुर्वन्ति अपितु भूतकालस्य वर्तमानकालस्य च सम्पर्कं कल्पयन्तः सेतूः रूपेण अपि कार्यं कुर्वन्ति, येन न्यूज़ीलैण्ड्-देशस्य सांस्कृतिक-परिदृश्यं भावी-पीढिनां कृते समृद्धं भवति। नृत्यस्य नेत्रच्छदद्वारा, वयं मौरी-जनानां मूल्यानि, कथाः, तादात्म्यं च गहनतया अवगन्तुं शक्नुमः, तेषां चिरस्थायीपरम्परायाः कृते आदरं प्रशंसां च पोषयामः।