सदस्यः:Kuldeepburjbhalaike/प्रयोगपृष्ठम्

ऐतरेयोपनिषत् ऋग्वेदस्य ऐतरेयारण्यके अन्तर्गता विद्यते। अस्याम् उपनिषदि त्रयः अध्यायाः विद्यन्ते। प्रथमे अध्याये त्रयः खण्डाः। द्वितीये तृतीये च अध्याये एकैकः खण्डः विद्यते। आत्मनः वर्णनम् आत्मना कृता सृष्टिः च अस्याः उपनिषदः विषयाः। आदौ विश्वे आत्मामात्रम् आसीत्, नान्यत् किमपि इत्येतेन तत्त्वज्ञानपूर्णेन वाक्येन एव अस्याः उपनिषदः आरम्भः भवति। अन्यासु उपनिषत्सु इन्द्रियगोचरवस्तूनाम् उत्पत्तिः कथं जातम् इति निरूप्य अन्ते आत्मनः निरूपणं भवति। किन्तु अस्याम् उपनिषदि आत्मसाक्षात्कारं प्राप्तवद्भिः ऋषिभिः आदौ आत्मतत्त्वं निरूप्यते। आत्मना इदं विश्वं कथम् उत्पन्नम् इति निरूप्यते। विश्वस्य उत्पत्तेः मूलकारणानि विविधासु उपनिषत्सु बहुधा निरूपितं वर्तते। तेषां सर्वेषां निरूपणानां समन्वयं कृत्वा अस्याम् उपनिषदि निरूपितं यत् परमात्मनः सङ्कल्पशक्त्या विविधसृष्टिः जाता इति। (अधिकवाचनाय »)