अहं वैश्वानरो भूत्वा...
भगवद्गीतायाः श्लोकः १५.१४
श्लोकः
सम्पादयतुअयं लेखः विकिपीडिया-विश्वकोषस्य अन्यलेखैः सह संयोजनीयः । सन्दर्भानुगुणं परिसन्धयः योज्यन्ताम् । तेन (जनुवरि २०१४) |
- अहं वैश्वानरो भूत्वा प्राणिनां देहमाश्रितः ।
- प्राणापानसमायुक्तः पचाम्यन्नं चतुर्विधम् ॥ १४ ॥
अयं भगवद्गीतायाः पञ्चदशोऽध्यायस्य पुरुषोत्तमयोगस्य चतुर्दशः(१४) श्लोकः ।
पदच्छेदः
सम्पादयतुअहं वैश्वानरः भूत्वा प्राणिनां देहम् आश्रितः प्राणापानसमायुक्तः पचामि अन्नं चतुर्विधम् ॥ १४ ॥
अन्वयः
सम्पादयतुअहं वैश्वानरः भूत्वा प्राणिनां देहम् आश्रितः प्राणापानसमायुक्तः चतुर्विधम् अन्नं पचामि ।
शब्दार्थः
सम्पादयतु- वैश्वानरः = जठराग्निः
- प्राणिनाम् = प्राणवताम्
- आश्रितः = प्राप्तः
- प्राणापानसमायुक्तः = प्राणापानवायुसंयुक्तः
- चतुर्विधम् = चतुष्प्रकारम्
- पचामि = पक्वं करोमि ।
अर्थः
सम्पादयतुचेतनाः यदन्नं खादन्ति तत् भक्ष्यं भोज्यं लेह्यं चोष्यं चेति चतुर्विधं वर्तते । तत्र अपूपादि भक्ष्यम्, पायसादि भोज्यम्, गुडादि लेह्यम्, इक्षुदण्डादि च चोष्यमिति विवेकः । चेतनानाम् इदं चतुर्विधमपि अन्नम् अहं जठराग्निः भूत्वा प्राणवायुम् अपानवायुं च अवलम्ब्य सम्यक् जीर्णीकरोमि ।