"व्यासपूर्णिमा" इत्यस्य संस्करणे भेदः

आषाढशुदधपूर्णिमा गुरुपूर्णिमा व्यासपूर्णिमा वेति कथ्यते । विशालबदधिः श्रीव्यासोऽतीव विद्वान् सर्वश्रेष्ठ आचार्य आसीत् । पुरा किल अध्ययनार्थम् अतिविशालः एक एव वेदराशिरासीत् । किन्तु मानवानामल्पायुः परिमितबदधिसामर्थ्थं चावलोक्य श्रीव्यासो वेदराशिं विभज्य एकैकं वेदराशिं शिष्यमेकैकम् अग्राहयद्, वेदसंरक्षणं चाकरोत् । भगवता श्रीव्यासेनानेन आदौ महाभारतं लिखितं, पश्चादष्टादश पुराणानि रचितानि । सामान्यजनानां मनः शान्त्यर्थं भागवतं चापि विरचितमनेन । श्रीव्यासस्य विपुलवाङ्म्यलेखनादेव ’व्यासोच्छिष्टं जगत् सर्वम्’ इति प्रख्याता लोकोक्तिर्लोकेषु । व्यासमहर्षिर्विशालं लेखनविस्तारं, अविरतं दीर्धेद्योगं, प्रगाढं प्राण्डित्यं च वीक्ष्य विस्मित[पण्दितास्तं ‘जगदगुरुः’ इत्यमन्यन्त । पराशर्स्य पुत्रोऽयं यमुनाद्वीपे जनिमलभत, बदरिकावनं च गत्वा अतपत तपः । अतोऽयं पाराशरो बादरायणो वेद्व्यासः द्वैपायनश्चेत्यादिभिर्वैविधैः नामभिः विख्यातः । अत एव् गुरुपूर्णिमाव्सरे श्रीव्यासप्रतिमापूजनं, गुरुप्रतीकं ग्रन्थपूजनं चापि कुर्वन्ति । केचित् संवत्सरस्य पञ्चकृत्वः वैशाखाषाढकार्तीकपौषमाघमासेष्वपि श्रीव्यासपूजनं विदधति ।▼

अथ समारब्धे दमयन्त्याः स्वयंवरे नैकए राजानः दिक्पालाश्च् चत्वारः नलरुपधारिणः भीमकराजधानीं प्राप्नुवन् । तानाअलोक्य जातसंदेहा नलं जिज्ञासमाना दमयन्ती दिक्पालान् शरणं गता । मोदं तन्वानास्तेऽपि स्वं स्वं रुपमदर्शयन् । ततः सा सुमुखी करधृतां पुष्पमालां नल्कण्ठे न्यवेशयत् । विवाहमड्ग्लादनन्तरं नलोऽपि तया साकं धर्माचरणॆन कालम् अनयत् । कदाचिन्नलः अक्षालितचरण एव सन्ध्यामुपास्य अस्वपीत् । अशुचिनानेनाचारेण लब्धावसरः कलिः प्राविशत् । तेन विलुप्तमतिर्नलो धर्म्यमाचारं विहाय य्थेष्टमाचरत् । परिणामतः पुष्करेण भ्रात्रा ध्यूते जितो नलः दमयन्त्या सह वनमगच्छत् । तत्रापि कलिना बहुविधैश्छलैः पीडितो नलः दमयन्तीमेकाकिनीमृत्सृज्य वनान्तरमाश्रयत । गच्छन् स महान्तं दारुणं दावमैक्षत । दावे तस्मिन् कर्कोटको नाम सर्प आसीत् । तेन प्रार्हितो नलः वनानलात् कर्कोटकममोचयत् । त्स्य प्रसादेन पपात्मनः कलेर्मुक्तो नलः वनानलात् कर्कोटकममोचयत् । तस्य प्रसादेन पापात्मनः कलेर्मुक्तो नलः समार्थः शाश्वतीः समाः पृथिविमशात् ।▼