"वेदाङ्गम्" इत्यस्य संस्करणे भेदः

ज्योतिषामयनञ्चैव वॆदाङ्गानिवेदाङ्गानि षडेव तु"॥ इत्यनेन शिक्षा, कल्पः, व्याकरणं, निरुक्तं छन्दः, ज्योतिषं च वॆदाङ्गानिवेदाङ्गानि इति ज्ञायते । एतानि षट् शास्त्राणि इत्यपि प्रसिद्धानि स्न्ति। एतेषां वेदाङ्गानाम् उल्लेखः गोपथब्राह्मणे बौधायनधर्मसूत्रे गौतमधर्मसूत्रे रामायणसदृशप्राचीनग्रन्थेषु च उपलभ्यते । एतेन तेषां पुरातनत्वं सिदध्यति ॥

यथा वैदिकविधीनां सम्पादनार्थं ब्राह्मणग्रन्थाः उपयुज्यन्ते तथैव उच्चारणप्रयोजनायैव शिक्षायाः उपयोगो भवति । वेदानां वैदिकसाहित्यानां व अध्ययन - अध्यापन-विषयविधीनां निर्देशः शिक्षाशास्त्रे कृतः । शिक्षा स्वर-वर्णाद्युच्चारणानि केन प्रकारेण् कर्तव्यानि इत्येतस्मिन् विषये उपदिशति । सायणस्य् ऋग्वेदभाष्यभूमिकायाम् उक्तम्-"स्वरवर्णाद्युच्चारणप्रकारो यत्र शिक्ष्यते उपदिश्यते सा शिक्षा" इति । वेदभाषाप्रयॊगावसरेवेदभाषाप्रयोगावसरे शुद्धमुच्चारणं स्वरप्रक्रिया च युक्ता काम्यते । अशुद्धोच्चारणयुक्तो भ्रष्टस्वरवेदपाठो महत् दुष्फलं जनयति । यज्ञयागोपासनादिकसदृशं यत् कार्यं इष्टलाभाय क्रियते, तस्मात् इष्टलाभो न कदापि अशुद्धेन उच्चारणेन सञ्जायते । श्रूयते यत्पुरा "इन्द्रशत्रुर्वर्धस्व" इत्येतन्मन्त्रस्य अशुद्धोच्चारणं कृतम् अभूत् । तेन च यजमानं प्रति तदनिष्टकारकं असिद्ध्यत । पाणिनीयशिक्षायाम् उक्तञ्च-

एतदतिरिक्ताः अपि लघुपाराशरी, बृहत्पाराशरी, जैमिनिसूत्रं, भृगुसंहिता, प्रश्नमार्गः, कृष्णीयम्, सारावलिः, हॊरारत्नम्होरारत्नम् इत्यादि-ग्रन्थाः उपलभ्यन्ते । केरलमतप्रतिपादकाः ग्रन्थाः प्रश्नग्रन्थान्तराणि ताजिकग्रन्थाश्च अस्य शास्त्रस्य पोषकाः एव ॥