45-जिनु स्वाइँ

शिक्षाशास्त्र्या: आबस्यकता

अनेन शिक्षा शास्त्र्यसहकारेण अनुशासनादिलोकब्यबहारः शिक्षितुं सक्यते । पुनश्च मनोविज्ञानादोनां  माध्यमेन परेषां मनः सम्यग् विज्ञाय तेषां छात्राणां प्रवृत्तिः अवगमनं वा कथं भवतीति विज्ञातुं सक्यते ।पुनरपि भाषाकौशलमाध्यमेन शिक्षा सरणीं च कृत्वा छत्राणां मनोबोधं बर्धयितुं सक्यते ।एतदेव अस्याः शिक्षायाः शास्त्रत्वमिति ।

2.    वेदान्तशास्त्रस्य यदनुशासनम् वर्तते तद् शिक्षा शास्त्रस्य मनोविज्ञानसहकारेण छात्रान् पाठयेत्  । तर्हि अवश्यमेव छत्राणाम् आत्ममनोबुध्यादयः निग्रहितुं भवन्त्येव   । भाषाकौशलादिद्वाराअपि ब्याकरणशास्त्रस्य सलपरम्परा छात्रां पठितुम् अभिलषेयुः। परन्तु यत्र शिक्षाशास्त्राध्ययन कौशलस्य अभावः तत्र अवश्यमेव छात्राणां मनोवृत्तिः विचिकित्सा भवत्येव ।एतत् शास्त्रं भवति साधनम् अतः अनेन साधनेन शीषस्थानमं लब्धुं सक्यते ।

3.    सा विद्या या विमुक्तये अतः शिक्षाशास्त्रम्  एतादृशी विद्या या मुक्तिं दातुम् अहर्ति ।इदं च शिक्षाशास्त्रं द्विविधं भवति। -सिधान्तरुपम् प्रयोगरुपन्च ।अतः उभाभ्यामेव अध्ययानाध्यापनेन छात्रस्य मनोवृतिः सुकठिना भविस्यति ।

अतः उच्यते -

                   " शिक्षाशास्त्रं हि सर्बेषां शास्त्राणामुपकारकम् ।

                    ज्ञानदानेन पुण्येन लभन्ते शिक्षाध्यायिनः ।"