सदस्यः:Anagha Sheshadri/प्रयोगपृष्ठम्
'सूक्ष्मजीव विज्ञानम्'
सम्पादयतुसूक्ष्मजीव विज्ञानम् सूक्ष्मजीवानम् अध्ययनम् आसीत् । अयं सूक्ष्मजीवाः एककोशावान्,अथवा अनेककोशावान्च शक्यते। ते अतीसूक्ष्म असीत् अपि तु सूक्ष्मदर्शीनि माध्यमेन
मात्रं द्रष्टुम् शक्यते। सूक्ष्मजीव विज्ञानस्य अधः वैरालजी {विषाणु पठनम्}, मैकालजी, परासैटालजी, ब्याक्टीरियालजी {जीवाणु पठनम्} इति उपविभागाः आसीत् । सूक्ष्मजीवे प्रोक्यारियोटिक्, यूक्यारियोटिक् इति च द्वि प्रकाराः सन्ति।
यूक्यारियोटिक् सूक्ष्मजीवे कोशानाम् परितः कोशभित्तिः आसीत् । ते प्रोटिस्टा ,करकाणाम् च उपादत्ते । अपि तु प्रोक्यारियोटिक् सूक्ष्मजीवे कोशानाम् परितः कोशभित्तः नास्ति ।
अयं यूब्याक्टीरिया, आर्चीब्याक्टीरिया इति द्वि जीवाणुनाम् द्वि प्रकारम् उपादत्ते ।
विषाणुनाम् (वैरस्) जीव इति यथावर्गम् रचयितः अस्ति किन्तु ते अती सरल सूक्ष्मजीवाः अथवा मिश्रित अथवा बह्वर्थ अणुः इति परामृष्टः ।
'शाखाः'
सम्पादयतुसूक्ष्मजीव विज्ञानस्य शाखानाम् शुद्ध-सूक्ष्मजीवविज्ञानम्, प्रयुक्त-सूक्ष्मजीवविज्ञानम् इति अथवा ब्याक्टीरियालजी, मैकालजी, प्रोटोज़्ऊआलजी, फैकालजी इति च यथावर्गं कर्तुं शक्यते ।
शुद्ध-सूक्ष्मजीवविज्ञानम्
सम्पादयतु* ब्याक्टीरियालजी : जीवाणुनाम् पठनम् । * मैकालजी : शिलेन्द्राणाम् पठनम् । * प्रोटोज़्ऊआलजी : प्रोटोसूवानाम् पठनम् । * फैकालजी/ अल्गालजी : शैवालानाम् पठनम् । * प्यारासैटालजी :कापटिकानाम् पठनम् । * इम्यूनालजी :देहस्य रोगक्षमतायाः पठनम् । * वैरालजी : विषाणुनाम् पठनम् । * मैक्रोबियल् सैटालजी : सूक्ष्मजीवस्य सूक्ष्मदर्श निर्देश अध्ययनम् । * मैक्रोबियल् एकोलोजी : सूक्ष्मजीवाणाम् अणुः भस्मचये कथम् कार्यलापम् करोति इत्यस्य अध्ययनम् । * मैक्रोबियल् जेनेटिक्स् : सूक्ष्माणु-परिसरस्य सम्बन्धस्य अध्ययनम् । * सेल्युलार् मैक्रोबयोलाजी : अयम् शाखः सूकह्मजीव विज्ञानम् - अणु विज्ञानम् च वेणी करोति । * एवोल्यूशनरी मैक्रोबयोलाजी : सूक्ष्मजीवानम् उद्विकास पठनम् । * मैक्रोबियल् ट्याक्सानमी : सूक्ष्मजीवस्य नामकरणम् प्रविभागम् च । * मैक्रोबियल् सिस्टेम्याटिक्स् : सूक्ष्मजीवस्य वैचित्र्यम् अपि तु अनुवंशिक सम्बन्धस्य अध्ययनम् । * सिस्टम्स् मैक्रोबयोलाजी : सम्विधान विज्ञानम् - सूक्ष्मजीव विज्ञानस्य सम्बन्धित पठनम् । * मोलिक्युलार् मैक्रोबयोलाजी :
इत्याद्याः
सम्पादयतु* न्यानो मैक्रोबयोलाजी : सूक्ष्मतम स्तरे सूक्ष्मजीवाणुनाम् अध्ययनम् । * एक्सो मैक्रोबयोलाजी : बाह्य व्योमने उपस्थित सूक्ष्मजीवस्य पठनम् ।
प्रयुक्त-सूक्ष्मजीवविज्ञानम्
सम्पादयतु* मेडिकल् मैक्रोबयोलाजी : मनुष्यस्य व्याधे सूक्ष्मजीवाणाम् किम् पात्रम् अस्ति इत्यस्य अध्ययनम् । * इन्डस्ट्रियल् मैक्रोबयोलाजी : ओद्योगिक कारणम् हेतु सूक्ष्मजीवानाम् शीषणम् । * एरोमैक्रोबयोलाजी : वायुगामि सूक्ष्मजीवानाम् अध्ययनम् । * अग्रीकल्चर् मैक्रोबयोलाजी : कृषि सम्बन्ध सूक्ष्मजीवस्य अध्ययनम् । इत्याद्याः ।
इतिहासः
सम्पादयतु
सूक्ष्मजीवाः अवतिष्ठते इति संशोधन पूर्व अनेकानि शतकपूर्वमेव प्रव्याहृत । १९६७ वर्षे अन्तोन् वान् ल्यूवेन् वोक् हालेण्ड् देशे जीवाणुनाम् तस्य सूक्ष्मदर्शिनस्य सहायेन संशोधितः ।
किन्तु राबर्ट् हुक् महोदयः १६६५ वर्षे प्रथम सूक्ष्मदर्शे जीवाणुनाम् अवलोक्यति इति उक्तः ।
जीवानूशास्त्रस्य शाखाः (ब्याक्टीरियालजी) १९ शतमाने फर्डिनन्ड् कोह्न् महोदयेन निषदितः । सः एकः औभ्दिदिकः आसीत् । तस्य आल्गे अपि तु प्रभासंयोगिक जीवाणोः पठन समये ब्यासिल्लस् बोग्गियोटा इतित् जीवाणुनाम् संशोधितः । लूयीस् पाश्चर् अपि तु राबर्ट् कोच् महोदयाः सूक्ष्मजीवविज्ञानस्य पितामहाः इति उक्तः । पाश्चर् महोदयः पास्टुरैसेशन् क्रिये आहार अभिरक्षितुं पद्धतिः हृद्वतः । सः आन्त्राक्स् ,रेबीस् इत्यादि रोगाणाम् अपि निवारकः उत्पन्नः । कोच् महोदयः ( जर्म् थियरी आफ् डिसीस् ) अर्थः विशिष्ट रोगाः विशिष्ट सूक्ष्मजीवानामेव उपपत्ति इति उक्तः । १९ शतक उपरि मार्टिनस् बैजर्निक् अपि तु सेर्गी विनोग्राड्स्की महोदयाः सामान्य सूक्ष्मजीववविज्ञानम् ( जनरल् मैक्रोबयालजी ) शाखां संस्थापिताः । बेजर्निक् महोदयः विषाणुनाम्
संशोधनम् कृतः । तस्य कर्मन् टोबाक्को मोसैक् विषाणोः उपरि आसीत्।
लाभाः
सम्पादयतुयावद् कतिचन सूक्ष्मजीवाम् भीति कारणम् ते मनुष्ये रोगम् उत्पादयति,केसचन सूक्षजीवाः औद्योगिक वाताप्ये योग्यः अस्ति । उदाहरणम् : मद्यसार,अम्ल,तक्रतिण्दस्य उत्पादनम्।
जीवाणुनाम् औद्योगिक अमिनो आम्ल उत्पादने उपयोगम् कर्तुम् शक्यते। कोरिनेब्याक्टीरियम् ग्लुटामिकम् इति जीवाणु एकः अत्यन्तः महत्वपूर्ण जीवाणुः अस्ति । तस्य सहायेन प्रति वर्षम् द्वि दशलक्ष अमीनो आम्लम् उत्पादयितुम् शक्यते।
सूक्ष्मजीवस्य सहायेन केचन सस्याम् अबीजम् च कर्तुम् शक्यते । विव्धता बयोपालिमर् उदा - पालिस्याक्करैड्,पालिस्टर्, पालिअमैड् च सूक्ष्मजीवेन उत्पादितः अस्ति । वैद्यकीय लोके अयम् जीवाणुः टिश्यू इञिनियरिंग् अपि तु ड्र्ग् उत्पादने उपयुक्तः ।