स्वामी भगवदाचार्यः
कविपरिचयः
सम्पादयतुस्वामी भगवदाचार्यः (Swami Bhagavadaacharya) १८८० तमे ईशवीयाब्दे स्थलकोटनगरे जनि प्राप्तवान् । सम्प्रति इदं नगरं पाकिस्थाने वर्तते । अयं महात्मगान्धेः सिद्धान्तानामनुयायी आसीत् । भारते स्वतन्त्रे जाते अयम् आफ्रीकादेशे गान्धेः सिद्धान्तानां प्रचारं कृतवान् । अयं रामानन्दस्म्प्रदाये दीक्षित आसीत् । आबूपर्वतस्थं रघुनाथमन्दिरम् अस्य प्रियं निवासस्थानामासीत् ।
कृतिरचना
सम्पादयतुअनेन कविना महाकाव्यद्धयं रचितं रामानन्ददिग्विजयं महात्मगान्धिचरितञ्चेति ।
रामानन्ददिग्विजयम्
सम्पादयतुअस्मिन् महाकाव्ये रमानन्दीय-वैष्णव-सम्प्रदाय-प्रवर्तकस्य श्रीरामानन्दस्य जीवनचरितं धर्मप्रचारकार्याणि उपदेशाश्च सरलशैल्या वर्णिताः । अस्य प्रकाशनम् आबूपर्वतस्थस्य रघुनाथमन्दिरस्य पीठाधीशेन कृतम् । श्रीरामानन्दोऽत्र धीरप्रशान्तनायकत्वेन वर्णितः ।
महात्मगान्धिचरितम्
सम्पादयतुअस्मिन् बृहत्कायमहाकाव्ये महात्मगान्धिनो समग्रं जीवनवृत्तं त्रिषु विभज्य वर्णितम् -
- भारतपारिजातम् - अस्मिन् प्रथमे भागे २५ सर्गाः सन्ति ।अत्र नायकस्य महात्मगान्धिः प्रारम्भिक –जिवनस्य घटना वर्णितः ।
- पारिजातापहारः - अत्र २९सर्गाः सन्ति ।अत्र र्राष्ट्स्य स्वतन्त्रतयै कृतानि कार्याणि वर्णितानि ।
- पारिजातसौरभम् - अयं भगः २९ सर्गेषु रचितः । अत्र नायकेन जिवनस्य अन्तिमावस्थायां विहितानि कार्याणि वर्णितानि ।
काव्यशैली
सम्पादयतुभगवदाचार्यस्य शैल्यां स्वाभाविकता चारुता च सन्ति । अस्य काव्यं सहृदयेभ्यः प्रेरणास्रोतः । आदर्शक्षत्रियस्य कर्त्तव्यवर्णनं यथा भारत पारिजाते -
- यो नो बिभेति मरणाद्विदितात्मतत्वः ।
- स क्षत्रियः स्वजनिभूमिसुतः स एव ॥
- सम्प्राप्य युद्धफलमाशु महायशस्वि
- स्वं च स्वदेशमपि कीर्तिभुजं विधत्ते ॥
अस्य सूक्तिषु धर्मनित्यादिविषयकतत्वानि निविष्टानि , तद्यथा-
- १) बन्धुता हि समये परीक्ष्यते ।(श्रीरमा ४/३०)
- २) शीलशैलं समारोहन् जनो वन्धो भवेत्सदा (श्रीरामा २०/५४)
- ३) प्राणंस्त्यजेयुर्नहि मानमीश्वराः । (भा.पा ५/७)
- ४) स्वातन्त्रयं जीवनं प्रोक्तम् ।(पारिजातांहारः१८/८०)
कविः देशस्य समकालिकपरिस्थितिनां यथार्थचित्रणं सावधान जागारुकश्च। अस्य युगचेतना अनेकत्र विविधरुपेषु व्यक्ता । पराधीनतायां लक्शण कर्वेरनुभूर्तिं सम्यग्व्यनक्ति -
- किञ्चित्कर्तुं समीहैव साधनावतो यदि ।
- शक्यते चेन्न कर्तुं वै तदास्वातन्त्र्यमिष्य्ते ॥