१८.३० प्रवृत्तिं च निवृत्तिं
श्लोकः
सम्पादयतुअयं लेखः विकिपीडिया-विश्वकोषस्य अन्यलेखैः सह संयोजनीयः । सन्दर्भानुगुणं परिसन्धयः योज्यन्ताम् । तेन (जनुवरि २०१४) |
- प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कार्याकार्ये भयाभये ।
- बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी ॥ ३० ॥
अयं भगवद्गीतायाः अष्टादशोऽध्यायस्य मोक्षसंन्यासयोगस्य त्रिंशत्तमः(३०) श्लोकः ।
पदच्छेदः
सम्पादयतुप्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कार्याकार्ये भयाभये बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी ॥
अन्वयः
सम्पादयतुपार्थ ! प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कार्याकार्ये भयाभये बन्धं मोक्षं च या वेत्ति सा बुद्धिः सात्त्विकी ।
शब्दार्थः
सम्पादयतु- प्रवृत्तिम् = प्रवर्तनम्
- निवृत्तिम् = निवर्तनम्
- कार्याकार्ये = विहितं निषिद्धं च कर्म
- भयाभये = भीतिम् अभीतिं च
- बन्धम् = बन्धनम्
- मोक्षम् = मुक्तिम् ।
अर्थः
सम्पादयतुअर्जुन ! यः धर्मे प्रवृत्तिम् अधर्मात् च निवृत्तिम्, देशकालादिविशेषेण कर्तव्यम् अकर्तव्यं च, कथं बन्धः, कथं च मोक्षः इत्येतत् या बुद्धिः जानाति सा बुद्धिः सात्त्विकी इति कथ्यते ।