बन्धुरात्मात्मनस्तस्य...
श्लोकः
सम्पादयतु
- बन्धुरात्मात्मनस्तस्य येनात्मैवात्मना जितः ।
- अनात्मनस्तु शत्रुत्वे वर्तेतात्मैव शत्रुवत् ॥ ६ ॥
अयं भगवद्गीतायाः षष्ठोध्यायस्य आत्मसंयमयोगस्य षष्ठः(६) श्लोकः ।
पदच्छेदः
सम्पादयतुबन्धुः आत्मा आत्मनः तस्य येन आत्मा एव आत्मना जितः अनात्मनः तु शत्रुत्वे वर्तेत आत्मा एव शत्रुवत् ॥
अन्वयः
सम्पादयतुयेन आत्मना आत्मा एव जितः तस्य आत्मनः आत्मा बन्धुः । अनात्मनः तु आत्मा एव शत्रुवत् शत्रुत्वे वर्तेत ।
शब्दार्थः
सम्पादयतु- येन = येन पुरुषेण
- आत्मना = स्वेन
- आत्मा एव = मनः एव
- जितः = विषयेभ्यः निवर्तितम्
- तस्य = तादृशस्य पुरुषस्य
- आत्मा = मनः
- आत्मनः = स्वस्य
- बन्धुः = हितः
- अनात्मनः तु = अवशीकृतमनस्कस्य तु
- आत्मा एव = मनः एव
- शत्रुवत् = शत्रुवत्
- शत्रुत्वे = अपकरणे
- वर्तेत = स्यात् ।
अर्थः
सम्पादयतुयेन पुरुषेण मनः विषयेभ्यः विमुखीकृतं तस्य मनः बन्धुवत् हितकारि । यस्तु तादृशो न भवति तस्य तदेव मनः शत्रुवत् पीडाकारी । विषयासक्तं मनः बन्धकम्, तद्रहितं तु मोचकमिति यावत् ।
शाङ्करभाष्यम्
सम्पादयतुआत्मैव बन्धुरात्मैवं रिपुरात्मन इत्युक्तं तत्र किंलक्षण आत्मनो बन्धुः किंलक्षणो वात्मनो रिपुरुत्युच्यते-बन्धुरात्मात्मनस्तस्य तस्यात्मनः स आत्मा बन्धुर्येनात्मनात्मैवजितः आत्मा कार्यकरणसंघातो येन जितोवशीकृतः। जितेन्द्रिय इत्यर्थः। अनात्मनस्त्वजितात्मनस्तु शत्रुत्वे शत्रुभावे वर्तेतात्मैव शत्रुवत्। यथाऽनात्मा शत्रुरात्मनोऽपकारे वर्तेतेत्यर्थः।।6।।
बाह्यसम्पर्कतन्तुः
सम्पादयतु- http://sa.wikisource.org/wiki/भगवद्गीता
- Mahabharata 6.23–6.40 (sacred-texts.com)
- GRETIL etext of MBh 6 Archived २०१०-११-१० at the Wayback Machine (text begins at 06,023)
- 1890 translation by William Quan Judge
- 1900 translation by Sir Edwin Arnold
- The Gita According to Gandhi by Mahadev Desai of Mahatma Gandhi's 1929 Gujrati translation and commentary
- 1942 translation by Swami Sivananda
- 1971 translation by A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada entitled Bhagavad Gita As It Is with Sanskrit text and English commentary.
- 1983 translation by A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada entitled Bhagavad Gita As It Is with Sanskrit text and English commentary.
- 1988 translation Archived २००८-०८-२८ at the Wayback Machine by Ramananda Prasad
- 1992 translation and commentary Archived २००८-०७-०५ at the Wayback Machine by Swami Chinmayananda
- 1993 translation by Jagannatha Prakasa (John of AllFaith)
- 2001 translation by Sanderson Beck
- Six commentaries Archived २००८-०५-२२ at the Wayback Machine: by Adi Sankara, Ramanuja, Sridhara Swami, Madhusudana Sarasvati, Visvanatha Chakravarti and Baladeva Vidyabhusana (all in sanskrit)
- Essays on Gita Archived २०११-१२-१० at the Wayback Machine by Sri Aurobindo
- Gita Supersite Original text, with several accompanying translations or commentaries in Sanskrit, English, or Hindi
- Srimad Bhagavad Gita
- Bhagavad-Gita Trust translation in multiple languages with audio and translation of commentary from the four authorized Vaishnava sampradayas
- Multiple English Translations Archived २०११-१०-०९ at the Wayback Machine
- Maharishi Mahesh Yogi on the Bhagavad-Gita, A New Translation and Commentary, Chapters 1–6 Archived २००८-१०-१५ at the Wayback Machine
- Recitation of verses in Sanskrit (MP3 format)
- Bhagavad Gita (As It Is) Complete Archived २०११-१२-१३ at the Wayback Machine produced by The International Society for Krishna Consciousness
- Bhagavad Gita in 6 Languages Archived २००८-०५-०९ at the Wayback Machine