धर्मसारः
विस्तृतविवेचनानन्तरं संक्षेपेण सूत्ररुपेण सारनिवेदनम् इति भवति शैली शास्त्रकाराणाम् । यथा अद्वैतसिध्दान्तविषये उक्तम्-
- श्लोकार्धेन प्रवक्ष्यामि यदुक्तं ग्रन्थकोटिभिः ।
- ब्रह्म सत्यं जगन्मिथ्या जीवो ब्रह्मैव नापरः ॥ इति ।
अथवा पुराणानां सारम् अधिकृत्य उक्तम्-
- अष्टादशपुराणेषु व्यासस्य वचनद्वयम् ।
- परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम् ॥ इति ।
तथैव धर्मविषयेऽपि कैश्चिद् विद्वद्भिः धर्मस्य सारः एवम् उपवर्णितः –
- श्रूयतां धर्मसर्वस्वं श्रुत्वा चैवावधार्यताम् ।
- आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत् ॥
अथवा –
- न तत्परेषु संदध्यात् प्रतिकूलं यदात्मनः ।
- एष संक्षेपतो धर्मः कामादन्यः प्रवर्तते ॥
तत्र् अयं तात्पर्यार्थः यत् समन्ताद् अवस्थितौः जनैः सह यथा वयं वर्तामहे तथैव तेऽपि अस्माभिः सह वर्तेरन् इति स्पष्टमेव । यदि वयं प्रातिवेशिकैः सह स्नेहपूर्णं व्यवहारं करिष्यामः तर्हि तेऽपि अस्माभिः सह प्रेम्णा एव वर्तिष्यन्ते । दर्पणप्रतिबिम्बन्यायेन यदि वयं तान् द्विष्मः तर्हि तेऽपि अस्माभिः सह द्वेषपूर्णं व्यवहारं करिष्यन्ति । यदि वयं तेषां साहाय्यं कुर्मः तर्हि तेऽपि विषमसमये संप्राप्ते अस्माकं साहाय्यप्रदानेन उपकरिष्यन्ति । अतः यथा इतरैः अस्माभिः सह वर्तितव्यम् इत्यपेक्षां कुर्मः तेनैव निकषेण स्वस्य व्यवहारः निश्चेतव्यः । इतरैः सह सर्वथा मित्रभावेन वर्तितव्यम्, तथा सर्वेषां कल्याणकामना हृदि निधेया इत्येव भवति धर्मस्य सारम् । तत्रोक्तं महाभारते जाजलि-आख्याने
- सर्वेषां यः सुहृन्नित्यं सर्वेषां च हिते रतः ।
- कर्मणा मनसा वाचा स धर्मं वेद जाजले ॥
बाह्यसम्पर्कतन्तुः सम्पादयतु
- Religion Statistics from UCB Libraries GovPubs
- Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents Archived २००७-०७-०७ at the Wayback Machine by Adherents.com August 2005
- IACSR - International Association for the Cognitive Science of Religion
- Studying Religion - Introduction to the methods and scholars of the academic study of religion
- A Contribution to the Critique of Hegel’s Philosophy of Right - Marx's original reference to religion as the opium of the people.
- The Complexity of Religion and the Definition of “Religion” in International Law Harvard Human Rights Journal article from the President and Fellows of Harvard College(2003)