पूर्वहिन्द-आर्यभाषाः
पूर्वहिन्द-आर्यभाषा: (वङ्ग: পূর্ব হিন্দ-আর্য ভাষা), मागधनभाषाः (वङ्ग: মাগধন ভাষা) इति अपि ज्ञायन्ते, सम्पूर्णे पूर्वभारतीय-उपमहाद्वीपे (पूर्वभारत, असम च, बाङ्गलादेशः) भाष्यन्ते, बिहार-झारखण्ड-वङ्गः-त्रिपुरा-असम-ओडिशा च सहितं; ईशान्यहिमालयक्षेत्रः परितः अन्येषां प्रदेशानां पार्श्वे । बाङ्गला बाङ्गलादेशस्य आधिकारिकभाषा, पश्चिमवङ्गराज्यस्य त्रिपुराराज्यस्य च राज्यभाषा च अस्ति, असमिया, ओडिया च क्रमशः असमराज्यस्य ओडिशाराज्यस्य च राजभाषा अस्ति । पूर्वहिन्द-आर्यभाषाः मागधन-अपभ्रंसात् अन्ततः मागधीप्राकृतात् अवतरन्ति ।
| पूर्वहिन्द-आर्य | |
|---|---|
| मागधन | |
| भौगोलिकविस्तारः | पूर्वभारतं, बाङ्गलादेशः, दक्षिणनेपालदेशः |
| भाषायाः श्रेणीकरणम् |
हिन्द-यूरोपीय
|
| उपश्रेण्यः |
—
|
 दक्षिणजम्बुद्वीपस्य प्रमुखहिन्द-आर्यभाषाः; पीतवर्णे पूर्वहिन्द-आर्यभाषाः | |
वर्गीकरणम्
सम्पादयतुहिन्द-आर्यभाषाणां पूर्वशाखायाः समीचीनव्याप्तिः विवादास्पदम् अस्ति । सर्वे विद्वांसः एकस्य कर्नलस्य विषये सहमताः सन्ति यस्मिन् ओडियासमूहः, बाङ्गला–असमियाभाषाः च समाविष्टाः सन्ति, यदा तु बहवः बिहारीभाषाः अपि समाविष्टाः सन्ति । सर्वाधिकव्याप्तिः सुनीतिकुमारचट्टर्जी इत्यनेन प्रस्ताविता येषु पूर्वहिन्दीप्रकाराः समाविष्टाः आसन्, परन्तु एतत् व्यापकतया स्वीकृतं न कृतम् ।[१]
यदा बिहारीभाषाः समाविष्टाः भवन्ति तदा पूर्वहिन्द-आर्यभाषा व्यापकवर्गद्वयोः भाषासमूहचतुर्षु पतन्ति –
पाश्चात्यमागधन
सम्पादयतु- बिहारी
पूर्वमागधन
सम्पादयतु- बाङ्गला-असमिया –
- बाङ्गला-गौदा
- राढी (मानकबाङ्गला)
- बङ्गाली (ढाकैया कुत्ति)
- बिष्णुप्रिया मणिपुरी
- चक्मा
- चटगाँवी
- हाजङ
- मानभूमी
- नोयाखाली
- रोहिङ्ग्या
- सुन्दरबनी
- सिलेटी
- तञ्चङ्गया
- वरेन्द्री
- कामरुपिक –
- बाङ्गला-गौदा
- ओडियाभाषाः
- हल्बिक –
- हल्बी, कामर, भुञ्जिया, नाहरी
सम्बद्धाः लेखाः
सम्पादयतुसन्दर्भाः
सम्पादयतु- ↑ Masica, Colin (१९९१). The Indo-Aryan Languages [हिन्द-आर्यभाषाः]. कॅम्ब्रीज्: कॅम्ब्रीज्-विश्वविद्यालय मुद्रणालयः. pp. ४४६–४६२.