प्राकृतम्
प्राकृताः (/ˈprɑːkrɪt/; प्रारम्भिकब्राह्मी: 𑀧𑁆𑀭𑀸𑀓𑀾𑀢 प्राकृत,[१] शौरसेनी प्राकृतम्: 𑀧𑀸𑀉𑀤 पाउद, जैन प्राकृतम्: पाउअ, कन्नड: ಪಾಗದ पागद, तमिऴ्: பாக₃த₃ம் पागदम्, तेलुगु: పాగదమ్ पागदम्, मलयाळम्: പ്രാകൃതം प्राकृतम्, हिन्दी: प्राकृत प्राकृत्) भारतीय उपमहाद्वीपे प्रायः ३ शताब्दी ई.पू.तः ८ शताब्दी ई.पर्यन्तम् प्रयुक्तानाम् लोकमध्यहिन्द्-आर्यभाषाणाम् समूहः सन्ति । प्रायशः मध्यहिन्द्-आर्यभाषाणाम् मध्यकालस्य विषये 'प्राकृतम्' इति पदम् प्रयुज्यते, पुरालेखान् पश्चाद् पालिं तथैव च वर्जयित्वा ।[२]
| प्राकृतम् | |
|---|---|
| 𑀧𑁆𑀭𑀸𑀓𑀾𑀢 (प्राकृत) | |
| भौगोलिकविस्तारः | भारतीय उपमहाद्वीपः |
| भाषायाः श्रेणीकरणम् |
हिन्द्-यूरोपीय
|
| उपश्रेण्यः |
—
|
| आइसो ६३९-२ व ६३९-५: | pra |
 | |
प्राकृताः जनानाम् प्रादेशिकभाषित (अनौपचारिक)-भाषाः इति मन्यन्ते स्म । संस्कृतम् मानकीकृत (औपचारिक)-भाषा इति मन्यन्ते स्म, उपमहाद्वीपस्य भारतीयराज्येषु साहित्यिक-आधिकारिक-धार्मिककार्यार्थं तस्य उपयोगः कृतः । प्राकृतानाम् साहित्यिकपञ्जिकानाम् उच्चसामाजिकवर्गस्य शास्त्रीयसंस्कृतस्य पार्श्वे समकालीनरूपेण अपि उपयोगः कृतः (प्रधानतया श्रमणपरम्पराभिः) ।[३]
प्राकृतानाम् सूची
सम्पादयतुआधुनिककाले "प्राकृतम्" इति वर्गीकृतम् भाषासु निम्नलिखितम् अन्तर्भवति-
प्राचीनकाले एताः सर्वाः भाषाः वस्तुतः "प्राकृतम्" इति न उच्यन्ते स्म ।
सम्बद्धाः लेखाः
सम्पादयतुसन्दर्भाः
सम्पादयतु- ↑ १.० १.१ Fleet, John Faithfull (1907). Corpus Inscriptionum Indicarum Vol 3 (1970) ac 4616. p. 153, Line 14 of the inscription.
- ↑ Woolner, Alfred C. (1986). Introduction to Prakrit (प्राकृतस्य परिचयः). Motilal Banarsidass Publ. pp. 3–4. ISBN 978-81-208-0189-9.
- ↑ Burde, Jayant (२००४). Rituals, Mantras, and Science: An Integral Perspective (संस्कार, मन्त्र, विज्ञानम् च - एक अभिन्न दृष्टिकोण). Motilal Banarsidass Publishe. p. 3. ISBN 978-81-208-2053-1. "आर्याः कदाचित् वैदिकभाषा इति हिन्द्-यूरोपीयभाषाम् वदन्ति स्म, यस्मात् संस्कृतम् अन्याः भारतीयभाषाः च अवतीर्णाः ... प्राकृतः एकः विविधतायाः समूहः आसीत् यः संस्कृतपार्श्वे विकसितः आसीत्।"