भारतीयप्रौद्यौगिकसंस्थानम्

आमुख:( परिचय:)

Madras
(Chennai)

Delhi
(New Delhi)

Guwahati

Kanpur

Kharagpur

Bombay
(Mumbai)

Roorkee

Varanasi

Bhubaneswar

Gandhinagar

Hyderabad

Indore

Jodhpur

Mandi

Patna

Ropar
(Rupnagar)

Location of the IITs. IIT name (city/town, if different than name)

भारतीयप्रौद्योगिकसंस्थानानि (Indian Institutes of Technology) एतानि स्वायत्तानि प्रोद्योगिकानि संस्थानानि सन्ति । एतानि राष्ट्रे मुख्यसंस्थाननि इति परिगणितानि सन्ति । एतानि देशस्य आर्थिकसामाजिकाभिवृद्ध्यै साहाय्यमाचरेयुः। १९६१ तमवर्षस्य अधिनियमानुसारं सप्तस्थानेषु एतानि स्थापितानि । तानि स्थानानि खरगपुरम् ,नवदेहली, गुवहाटी , रूर्की मुम्बयी, चेन्नै कानपुरम् च । एतानि अतिरिच्य २०१० अधिशासनेन नूतनतया नवप्रौद्यौगिकसंस्थानानि स्थापितानि तानि भुवनेश्वरे, गान्धिनगरं , हैदाराबादनगरे , इन्दोरनगरे रूपनगर , पटना मण्डी च । नवमं तु बनारस् हिन्दुविश्वविद्यालयः। एतानि प्रवेशार्थं सामान्यपरीक्षां चालयन्ति ।

नामानि	संक्षिप्तनाम	स्थापनावर्षम्	नगरम्	राज्यम्/के.शासितप्रदेशः
खरगपुरम्	IITKGP	१९५१	खरगपुरम्	पश्चिमबङ्गाल
मुम्बयी	IITB	१९५८	मुम्बयी	महाराष्ट्रम्
चेन्नै	IITM	१९५९	चेन्नै	तमिळ्नाडु
कानपुर	IITK	१९५९	कानपुर	उत्तरप्रदेशः
नवदेहली	IITD	१९६१(*१९६३)	नवदेहली	देहली
गुवहाटी	IITG	१९९४	गुवहाटी	असम
रूर्की	IITR	१८४७(*२००१)	रूर्की	उत्तराखण्डः

महत्त्वं च प्रौद्योगिक्याः क्षेत्रे देशस्य प्रमुखसंस्थाः इति शासनस्य स्वशक्तयः, कर्तव्यानि, रूपरेखा च निर्धारयति।

अस्मिन् अधिनियमे सम्प्रति त्रयोविंशतिः IIT-संस्थाः सूचीबद्धाः सन्ति ।

२००८अधिनियमानुसारं स्थापितानि नूतनानि सम्पादयतु

नामानि	संक्षिप्तनाम	स्थापनावर्षम्	नगरम्	राज्यम्/के.शासितप्रदेशः
रूपनगर	IITRPR	२००८	रूपनगर	पञ्जाब्
भुवनेश्वरम्	IITBBS	२००८	भुवनेश्वरम्	ओरिस्सा
हैदराबाद्	IITH	२००८	हैदराबाद्	आन्ध्रप्रदेशः
गान्धिनगरम्	IITGN	२००८	गान्धिनगरम्	गुजरात
पटना	IITP	२००८	पटना	बिहार
जोधपुरम्	IITJ	२००८	जोधपुरम्	राजास्थानम्
मण्डी	IITMANDI	२००९	मन्डी	हिमाचलप्रदेशः
इन्दोर	IITI	२००९	इन्दोर	मध्यप्रदेशः
वाराणसी (बहिवि)	IITBHU	१९१६(*२०११)	वाराणसी	उत्तरप्रदेशः

पश्चिमबङ्गस्य खड़गपुरे हिजलीनिरोधशिबिरस्य स्थले १९५० तमे वर्षे मेमासे प्रथमभारतीयप्रौद्योगिकीसंस्थानस्य स्थापना अभवत् ।भारतीयप्रौद्योगिकीसंस्थानम् इति नाम १९५१ तमे वर्षे अगस्तमासस्य १८ दिनाङ्के मौलाना अबुलकलाम आजादेन संस्थायाः औपचारिक उद्घाटनात् पूर्वं स्वीकृतम् । सम्पादयतु

इतिहास सम्पादयतु

हिजलीनिरोधशिबिरस्य कार्यालयम् आईआईटी खड़गपुरस्य प्रथमशैक्षणिक भवनरूपेण कार्यकरोती स्म। पश्चिमबंगस्य खड़पुरे हिजलीनिरोधशिबिरस्य स्थले १९५० तमे वर्षे मेमाषे । प्रथम भारतीयप्रौद्योगिकीसंस्थानम अभवत्।

१९५६ तमे वर्षे सितम्बरमासस्य १५ दिनाङ्के भारतस्य संसदेन भारतीयप्रौद्योगिक्याः (खरगपुर) अधिनियमः पारितः, तस्य राष्ट्रियमहत्त्वसंस्था इति घोषितम् । भारतस्य प्रथमः प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू १९५६ तमे वर्षे IIT Kharagpur इत्यस्य प्रथमे दीक्षान्तसम्बोधने अवदत् यत् ।

१९५६ तमे वर्षे सितंबरमासस्य १५ दिनांके भारतस्य संसदेन भारतीय प्रोधिगिक्या:( खरगपुर) अधिनियम: पारित:, तस्य राष्ट्रीय महत्व संस्था इति घोसितम्। भारतस्य प्रथमः प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू १९५६ तमे वर्षे IIT Kharagpur इत्यस्य प्रथमे दीक्षान्तसम्बोधने अवदत् यत् ।

सरकारसमित्याः अनुशंसया बम्बई (१९५८), मद्रास (१९५९), कानपुर (१९५९), दिल्ली (१९६१) इत्यत्र चत्वारि परिसराणि स्थापितानि । एतेषां परिसरानाम् स्थानं प्रादेशिक-असन्तुलनं निवारयितुं सम्पूर्णे भारते विकीर्णं कर्तुं चयनितम् आसीत् ।भारतीयप्रौद्योगिकीसंस्थानां अधिनियमस्य संशोधनं कृत्वा नूतनानां IIT-संस्थानां योजनं प्रतिबिम्बितम् अभवत् ।

१९७२ तमे वर्षे IIT-परिषदः दशम-समागमे तत्कालीनस्य IT-BHU इत्यस्य IIT-रूपेण परिवर्तनस्य अपि प्रस्तावः अभवत् तथा च IIT Council इत्यनेन तदर्थं समितिः नियुक्ता परन्तु राजनैतिककारणात् तदा इष्टं परिवर्तनं प्राप्तुं न शक्यते स्म।

२००१ तमे वर्षे IIT Roorkee परिवर्तनं IIT रूर्की इति कृतम् ।विगतकेषु वर्षेषु नूतनानां IIT-स्थापनस्य दिशि अनेकाः विकासाः अभवन् । २००३ तमे वर्षे अक्टोबर्-मासस्य १ दिनाङ्के प्रधानमन्त्री अटलबिहारीवाजपेयी "विद्यमानशैक्षणिकसंस्थानां उन्नयनं कृत्वा अधिकानि आईआइटी-निर्माणस्य योजनां घोषितवान् येषु आवश्यकप्रतिज्ञा क्षमता च वर्तते तदनन्तरं विकसितानां विकासानां कारणात् एस के जोशी समितिः, नवम्बर २००३ तमे वर्षे, पञ्चसंस्थानां चयनस्य मार्गदर्शनार्थं, ये आईआईटी-रूपेण परिणताः भविष्यन्ति, तेषां निर्माणं जातम् सरकारसमित्याः प्रारम्भिकसिफारिशानां आधारेण नूतनानि IIT-संस्थाः सम्पूर्णे देशे प्रसारणीयाः इति निर्णयः अभवत् ।

Rampur Hall at IIT (BHU) Varanasi
Transit Campus of IIT Bhubaneswar
Math dept. in IIT Delhi with Main Building in background
Transit Campus of Indian Institute of Technology Gandhinagar located at Government Engineering College, Chandkheda, Ahmedabad
Academic Complex, IIT Guwahati
Transit Campus of IIT Hyderabad located at Ordnance Factory(ODF)
PACL Campus of IIT Indore
Library at IIT Kanpur
Main Building of IIT Kharagpur

भारतीयप्रौद्यौगिकसंस्थानम्

अन्तर्विषयाः

२००८अधिनियमानुसारं स्थापितानि नूतनानि सम्पादयतु

इतिहास सम्पादयतु

बाह्यानुबन्धाः सम्पादयतु