राममन्दिरम्, अयोध्या

अयोध्यायाः राममन्दिरं किञ्चन हिन्दूमन्दिरम् । एतत् मन्दिरं उत्तरप्रदेशराज्यस्य अयोध्यायां रामजन्मस्थाने विद्यते ०६-०८-२०१८ तमे दिनाङ्के भारतस्य प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी देवालयस्य अस्य शिलान्यासम् अकरोत् । हिन्दूजनाः एतत्स्थानं भगवतः श्रीरामचन्द्रस्य जन्मस्थानं मन्यन्ते । रामं विष्णोः सप्तमः अवतारः इति मत्वा पूजयन्ति च । १५२८ तमे वर्षे मुघल् राजा बाबरः राममन्दिरं भङ्क्त्वा बाबरीमस्जिद् इति यवनप्रार्थनामन्दिरं निर्मितवान् । रामजन्मभूमिविषये बहवः विवादाः आसन् । १९९२ तमे आंग्ल वर्षे कारसेवकानां गणेन बाबरी मस्जिद् भङ्क्तम् । एतस्य देवालयस्य निर्माणस्य उत्तरदायित्वं श्रीरामजन्मभूमितीर्थक्षेत्रसमितेः वर्तते । गुजरात् राज्यस्य सोमपुरपरिवारः देवालयस्य विन्यासम् अकरोत् ।

राममन्दिरम्, अयोध्या
राममन्दिरस्य प्रारूपम्
नाम
शुद्धनाम:	राममन्दिरम् अयोध्या
अवस्थितिः
देशः:	भारतम्
राज्यम्:	उत्तरप्रदेशः
स्थानीय:	अयोध्या
स्थापत्यकला संस्कृतिश्च
मुख्यदेवः/देवी:	रामलल्ला(बालरामः)
प्रमुखोत्सवः:	दीपावली रामनवमी नवरात्रोत्सवः
स्थापत्यशैली:	देवालयः

राममन्दिर प्राण प्रतिष्ठा कार्यक्रमः २२ जनवरी २०२४ तमे दिनाङ्के सम्पन्नः। अस्य कार्यक्रमस्य आयोजनं श्रीरामजन्मभूमि तीर्थक्षेत्रः कृतवान् । अत्र भगवान् रामस्य बालरूपस्य (रामलला) विग्रहस्य प्राण प्रतिष्ठा कृतम्।

इतिहासः

१९९२ तमे वर्षे भग्ना बाब्रिमस्जिद्

भगवतः विष्णोः अवताररूपेण सम्मतः रामः व्यापकरूपेण हिन्दुभिः पूज्यते । प्राचीनभारतस्य महाकाव्ये रामायणे रामः अयोध्यायां जातः इत्युल्लेखः वर्तते । अतः अयोध्या रामजन्मभूमिः । रामस्य बालरूपम् एव रामलल्ला इति इति उच्यते । १५ शतके बाबरेण राममन्दिरस्थाने यवनप्रार्थनामन्दिरः निर्मितः । हिन्दूदेवालयः पुनर्निर्मातव्यः इति प्रयत्नाः तदानीमेव आरब्धाः । १८५० तमे दशके पुनः हिंसात्मकप्रतिभटनं आरब्धम् ।.

विश्वहिन्दूपरिषदा रामजन्मभूमेः शिलान्यासार्थं १९८० तमे वर्षे पुनः प्रयत्नः आरब्धः । अलहाबाद् उच्चन्यायालयेन प्रयत्नः अवरुद्धः । ततः अविवादिते स्थले मन्दिरं निर्मातुं अनुमतिः प्रार्थिता । तदानीन्तनः गृहसचिवः बूटासिंहः विश्वहिन्दूपरिषदः नायकाय अशोकसिङ्घलाय औपचारिकरूपेण अनुमतिं दत्तवान् । नवंबर् ९ १९८९ तमे दिने विश्वहिन्दूपरिषदः नेतृत्वे साधूनां गणेन शिलान्यासः कृतः । बिहारस्थः दलितनायकः शिलान्यासं कृतवत्सु अन्यतमः आसीत् । .

६ डिसेम्बर् १९९२ तमे दिनाङ्के विश्वहिन्दूपरिषदा भारतीयजनतापक्षेण च १५०००० जनानां काचित् शोभायात्रा अयोध्यायां आजयोजिता । शोभायत्रायां भागग्रहीतारः करसेवकाः इति प्रसिद्धाः । शोभायात्रा हिंसारूपं गता । करसेवकाः भद्रताम् अपरिगणय्य बाबरीमस्जिदं ध्वस्तवन्तः ततः हिन्दूमुस्लिंगणयोः मिथः कलहाः जाताः । न्यूनातिन्यूनं २००० जनानां प्राणार्पणम् अभवत् ।

अग्रिमेषु दिनेषु विवादविषये न्यायालये चर्चाः प्रवृत्ताः । देवालयस्य देवस्य रामलल्ला इत्यस्य नाम्ना न्यायलये भूम्यर्थं प्रार्थना उपस्थापिता । विश्वहिन्दूपरिषदः ज्येष्ठः कार्यकर्ता त्रिलोकिनाथपाण्डे रामलल्ला इत्यस्य प्रतिनिधिरूपेण स्थितः । के. पराशरन् रामस्य पक्षे प्रमुखः न्यायवादी आसीत् । अयोध्यायाः विष्यये नवम्बर् ९ २०१९ तमे दिने न्यायालयेन काचित् उद्घोषणा कृता । विवादितां भूमिं रामजन्मभूमिसमित्यै दातव्या इति निर्णयः उद्घोषितः । २०२० तमे वर्षे फेब्रवरी ५ तमे दिनाङ्के संसत्भवने देवालयनिर्माणस्य विषये उद्घाणषा कृता ।.

शिल्पकला

रामदेवालयस्य मूलविन्यासं १९८८ तमे वर्षे सोम्पुरपरिवारेण कृतः । सोम्बुरकुटुम्बीयाः १५ सन्ततेः आविश्वं शताधिकानां देवालयानां शिल्पकार्यं कृतवन्तः । मूलविन्यासे कतिचन परिवर्तनानि कृत्वा नूतनराममन्दिरस्य विन्यासः २०२० वर्षे कृतः । एतत् मन्दिरं २३५ फीट्परिमितं वैशाल्यं, ३६० फीट्परिमितं दैर्घ्यं १६१ फीट्परिमितम् औन्नत्यं च आवहति ।। देवालयस्य मुख्यवास्तुशिल्पिनः चन्दर्कान्तसोम्पुरः तत्पुत्रौ निखिल् सोम्पुरः, आशीश् सोम्पुरश्च । नागरशैल्याः वास्तुशिल्पम् अवलम्ब्य अयं देवालयः निर्मितः ।

देवालयस्य प्राङ्गणे प्रार्थनामन्दिरम्, रामकथाकुञ्जः(उपन्यासभवनम्), वैदिकपाठशासा, सन्तनिवासः, यात्रिनिवासः, वस्तुसङ्ग्रहालयश्च भविष्यति । देवालयस्य कार्ये समाप्ते इदं मन्दिरं विश्वस्य तृतीयं बृहत्तमं मन्दिरं इति विख्यातं भविष्यति । . देवालयस्य सद्यकालीनं प्रारूपं २०१९ तमे वर्षे प्रयागस्य कुम्भमेलायां प्रदर्शितम् ।

निर्माणम्

श्रीरामजन्मभूमितीर्थक्षेत्रट्रस्ट् द्वारा मार्च् २०२० मध्ये रामदेवालस्य प्रथमघट्टस्य निर्माणम् आरब्धम् ।. भारते करोनासाङ्क्रामिकरोगकारणतः, भारत-चीनाविषयककलहकारणतश्चापि तात्कालिकरूपेण कार्यस्य स्थगनम् अभवत् । निर्माणावसरे भूगर्भे शिवलिङ्गं स्तम्भाः भग्नविग्रहाश्च उपलब्धाः । । मार्च् २५ २०२० तमे दिनाङ्के उत्तरप्रदेशस्य मुख्यमन्त्रिणः योगि-आदित्यनाथस्य समक्षमे रामविग्रहस्य तात्कालिकं स्थानान्तरणम् अपि कृतम् ।

राममन्दिररस्य निर्माणस्य अङ्गतया विश्वहिन्दूपरिषत्-द्वारा विजयमहामन्त्रस्य जपानुष्ठानस्य आरम्भः अभवत् । रामभक्ताः जय श्रीराम जयश्रीराम इति एप्रिल् ६ २०२० तमे दिनाङ्के जप्तवन्तः । देवालयस्य निर्माणकाले विविधानां सङ्कष्टानां निवारणाय जपानुष्ठानकार्यक्रमः आयोजितः आसीत् । लार्सेल् एण्ड् टौब्रो इति संस्थया देवालयनिर्माणस्य कार्यं स्वीकृतं वर्तते ।

शिलान्यासः

भूमिपूजारतः नरेन्द्रमोदी

५ आगस्ट् २०२० तमे दिनाङ्के शिलान्यासानन्तरम् अधिकृतरूपेण देवालयनिर्माणकार्यं पुनः आरब्धम् । दिनत्रयं यावत् पूजाः कृत्वा सुदीर्घाः वैदिकाचाराः प्रवर्तिताः । आगस्ट् ४ दिनाङ्के रामार्चनपूजां कृत्वा देवताह्वानम् अभवत् । आगस्ट् ५ दिनाङ्के भारतस्य प्रधानमन्त्री नरेन्द्रमोदी भूगर्भे ४० के.जि परिमितं रजत-इष्टिकां विन्यस्य भूमिपूजां कृतवान्।

भूमिपूजावसरे भारतस्य विविधभागेभ्यः पवित्रमृत्तिकायाः जलस्य च आनयनं प्रावर्तत । त्रिवेणीसङ्गमात्, तलकावेर्याः, कामाख्यदेवालयात्, जैन-सिख् मन्दिरेभ्यः च मृत्तिकादिकम् आनीतम् । पाकिस्थानस्य शारदापीठादपि जलमानीतम् । शिलान्यासावसरे केनडा इङ्ग्लेण्ड् इत्यादिषु देशेषु विशेषपूजाः प्रावर्तन्त । अयोध्यायाः हनुमान्गडी मन्दिरात् ७ किलोमीटर्विस्तीर्णे विद्यमानेषु सर्वेष्वपि देवालयेष दीपप्रज्वालनं कृतम् । रामं स्वकीयपूर्वजत्वेन मन्वानाः अयोध्यायाः मुस्लिंजनाः अपि शिलान्यासे सहयोगं कृतवन्तः । सर्वमतानां मुख्यस्थाः कार्यक्रमे आहूताः आसन् ।

शिलान्याससभा

शिलान्यासात्परं सभाकार्यक्रमः ।

नरेन्द्रमोदिवर्यः हनुमान्गढी मन्दिरे पूजां निर्वर्त्य राममन्दिरस्य शिलान्यासम् अकरोत् । तदनन्तरं सभाकार्यक्रमः प्रावर्तत । कार्यक्रमे नरेन्द्रमोदी राष्ट्रियस्वयंसेवकसङ्घस्य सरसङ्घचालकः मोहनभागवतः, उत्तरप्रदेशस्य मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथः, वस्त्यगोपालदासः इत्यादयः उपस्थिताः आसन् । देशमुद्दिश्य भाषणं कृतवता मोदिना जय सिया राम इत्युद्घोषेण भाषणस्य आरम्भः कृतः । रामनाम्नः उद्घोषः न केवलायाम् अयोध्यायाम् अपि तु समग्रे देशे अद्य श्रूयते इत्युक्त्वा राममन्दिरम् आधुनिकसम्प्रदायानां सङ्केतरूपम् इति च अवदत् । देवालयप्रतिष्ठापने एल् के अड्वाणीवर्यस्य श्रमः मोहनभागवतेन स्मृतः । कार्यक्रमस्याङ्गतया प्रधानमन्त्रिणा पारिजातसस्यारोपणमपि विहितम् । करोनाकारणतः देवालस्यावरणे १७५ जनाः मात्रम् उपस्थिताः आसन् ।

देवता

श्रीराममन्दिरे स्थापितं भगवान श्रीरामस्य बालरूपस्य (रामलला) विग्रहः

विष्णोः अवताररूपस्य भगवतः श्रीरामस्य शिशुरूपं रामलल्ला मन्दिरस्य प्रधानदेवता । रामलल्लायाः वस्त्राणि भगवत्प्रसादः शङ्करलालश्च सीव्यति । शङ्करलालस्य पूर्वं चतस्रः सन्ततयः अपि रामविग्रहस्य वस्त्रसीवकाः ।

राममन्दिर प्राण प्रतिष्ठा

राममन्दिर प्राण प्रतिष्ठा कार्यक्रमः २२ जनवरी २०२४ तमे दिनाङ्के सम्पन्नः। अस्य कार्यक्रमस्य आयोजनं श्रीरामजन्मभूमि तीर्थक्षेत्रः कृतवान् । अत्र भगवान् रामस्य बालरूपस्य (रामलला) विग्रहस्य प्राण प्रतिष्ठा कृतम्। रामललाः प्राण प्रतिष्ठा मेष लग्न अभिजीत मुहूर्तेषु अभवत् । काशीयाः सांग्वेदविद्यालये प्राचार्य गणेश्वरशास्त्री द्रविडः एव अद्भुतमुहूर्तम् अकरोत् । प्राणप्रतिष्ठायाः मुहूर्ते १२ बजकर २९ मिनट ८ सेकेण्डात् १२ बजकर ३० मिनट ३२ सेकेण्डपर्यन्तम् आसीत्, यस्मिन् रामलला प्रतिष्ठितः अभवत्।