संस्कतभाषायां कालविध्यादिक्रियाः निर्मातुं लकारः इति काचित् व्यवस्था अस्ति । तत्र लकाराः दश भवन्ति ते यथा-

१.लट् । २.लेट् । ३.लङ् । ४.लुङ् । ५.लिट् ६.लिङ् (विधिलिङ्आशिर्लिङ्) । ७.लोट् । ८.लुट् । ९.लृट् । १०.लृङ्

एते दश लकाराः द्विधा विभक्ताः सन्ति ।

  1. सार्वधातुकाः / सविकरणकालार्थाः
  2. अर्धधातुकाः / अविकरणकालार्थाः

तत्र अशिर्लिङ् लकारः अशीर्वादं बोधयति ।

पठ् धातोः विधिलिङ् लकारे रूपाणि
विधिलिङ् लकारः (परस्मैपदम्) एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः पठ्यात् पठ्यास्ताम् पठ्यासुः
मध्यमपुरुषः पठ्याः पठ्यास्तम् पठ्यास्त
उत्तमपुरुषः पठ्यासम् पठ्यास्व पठ्यास्म
विधिलिङ् (परसस्मैपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः(तिङ्प्रत्ययाः)
विधिलिङ् लकारः (परस्मैपदम्) एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः यात् यास्ताम् यासुः
मध्यमपुरुषः याः यास्तम् यास्त
उत्तमपुरुषः यासम् यास्व यास्म


सेव् धातोः विधिलिङ् लकारे रूपाणि
विधिलिङ् लकारः (आत्मनेपदम्) एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः सेविषीष्ट सेविषीयास्ताम् सेविषीरन्
मध्यमपुरुषः सेविषीष्ठाः सेविषीयास्थाम् सेविषीध्वम्
उत्तमपुरुषः सेविषीय सेविषीवहि सेविषीमहि
विधिलिङ् (आत्मनेपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः(तिङ्प्रत्ययाः)
विधिलिङ् लकारः (आत्मनेपदम्) एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः सीष्ट सीयास्ताम् सीरन्
मध्यमपुरुषः सीष्ठाः सीयाथाम् सीध्वम्
उत्तमपुरुषः सीय सीवहि सीमहि

इमे अपि पश्य

सम्पादयतु

टिप्पणी

सम्पादयतु
  • संस्कृतशब्दचन्द्रिका Vidvan S.Ranganatha Sharma, Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1994.
  • अनुवादप्रदीपः Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1997.
"https://sa.wikipedia.org/w/index.php?title=आशिर्लिङ्_लकारः&oldid=486966" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्