विधिलिङ् लकारः
संस्कतभाषायां कालविध्यादिक्रियाः निर्मातुं लकारः इति काचित् व्यवस्था अस्ति । तत्र लकाराः दश भवन्ति ते यथा-
१.लट् । २.लेट् । ३.लङ् । ४.लुङ् । ५.लिट् । ६.लिङ् (विधिलिङ् च आशिर्लिङ्) । ७.लोट् । ८.लुट् । ९.लृट् । १०.लृङ् ।
एते दश लकाराः द्विधा विभक्ताः सन्ति ।
- सार्वधातुकाः / सविकरणकालार्थाः
- अर्धधातुकाः / अविकरणकालार्थाः
तत्र विधिलिङ् लकारः आज्ञार्थं बोधयति ।
विधिलिङ् लकारः (परस्मैपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | पठेत् | पठेताम् | पठेयुः |
मध्यमपुरुषः | पठे: | पठेतम् | पठेत |
उत्तमपुरुषः | पठेयम् | पठेव | पठेम |
विधिलिङ् लकारः (परस्मैपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | इत् | इताम् | इयुः |
मध्यमपुरुषः | इः | इतम् | इत |
उत्तमपुरुषः | इयम् | इव | इम |
विधिलिङ् लकारः (आत्मनेपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | सेवेत | सेवेयाताम् | सेवेरन् |
मध्यमपुरुषः | सेवेथाः | सेवेयाथाम् | सेवेध्वम् |
उत्तमपुरुषः | सेवेय | सेवेवहि | सेवेमहि |
विधिलिङ् लकारः (आत्मनेपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | इत | इयताम् | इरन् |
मध्यमपुरुषः | इथाः | इयाथाम् | इध्वम् |
उत्तमपुरुषः | इय | इवहि | इमहि |
इमे अपि पश्य
सम्पादयतुटिप्पणी
सम्पादयतु- संस्कृतशब्दचन्द्रिका Vidvan S.Ranganatha Sharma, Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1994.
- अनुवादप्रदीपः Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1997.