कुलक्षये प्रणश्यन्ति...

श्लोकः

गीतोपदेशः

कुलक्षये प्रणश्यन्ति कुलधर्माः सनातनाः ।

धर्मे नष्टे कुलं कृत्स्नमधर्मोऽभिभवत्युत ॥४०॥

अयं भगवद्गीतायाः प्रथमोध्यायस्य अर्जुनविषादयोगस्य चत्वारिंशत्तमः ( ४०) श्लोकः ।

पदच्छेदः

कुलक्षये, प्रणश्यन्ति, कुलधर्माः, सनातनाः । धर्मे, नष्टे, कुलम्, कृत्स्नम्, अधर्मः, अभिभवति, उत ॥

अन्वयः

कुलक्षये सनातनाः कुलधर्माः प्रणश्यन्ति । धर्मे नष्टे कृत्स्नम् उत कुलम् अधर्मः अभिभवति ।।

शब्दार्थः

कुलक्षये = वंशनाशे

सनातनाः = प्राचीनाः

कुलधर्माः = वंशधर्माः

प्रणश्यन्ति = क्षीयन्ते

धर्मे = सनातनधर्मे

नष्टे = क्षीणे

कृत्स्नम् उत = सर्वम् अपि

कुलम् = वंशम्

अधर्मः = अनाचारः

अभिभवति = आक्राम्यति ।

अर्थः

कुलानि यदि नश्यन्ति तर्हि सनातनाः कुलधर्माः नश्यन्ति । धर्मः यदि नष्टः भवति तर्हि अधर्मः कुलानि आवृत्य तिति ।

बाह्यसम्पर्कतन्तुः

http://www.gitasupersite.iitk.ac.in

भगवद्गीतायाः अध्यायाः

अर्जुनविषादयोगः
	धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे…\|दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं...\|पश्यैतां पाण्डुपुत्राणाम्...\|अत्र शूरा महेष्वासा...\|धृष्टकेतुः चेकितानः...\|युधामन्युश्च विक्रान्त...\|अस्माकं तु विशिष्टा ये...\|भवान्भीष्मश्च कर्णश्च...\|अन्ये च बहवः शूरा...\|अपर्याप्तं तदस्माकं...\|अयनेषु च सर्वेषु...\|तस्य सञ्जनयन् हर्षं...\|ततः शङ्खाश्च भेर्यश्च...\|ततः श्वेतैर्हयैर्युक्ते...\|पाञ्चजन्यं हृषीकेशो...\|अनन्तविजयं राजा...\|काश्यश्च परमेष्वासः...\|द्रुपदो द्रौपदेयाश्च...\|स घोषो धार्तराष्ट्राणां...\|अथ व्यवस्थितान् दृष्ट्वा...\|सेनयोरुभयोर्मध्ये रथं...\|यावदेतान्निरीक्षेऽहं...\|योत्स्यमानानवेक्षेऽहं...\|एवमुक्तो हृषीकेशो...\|भीष्मद्रोणप्रमुखतः...\|तत्रापश्यत् स्थितान् पार्थः...\|तान्समीक्ष्य स कौन्तेयः...\|दृष्ट्वेमं स्वजनं कृष्ण...\|सीदन्ति मम गात्राणि...\|गाण्डीवं स्रंसते हस्तात्...\|निमित्तानि च पश्यामि...\|न काङ्क्षे विजयं कृष्ण...\|येषामर्थे काङ्क्षितं नो...\|आचार्याः पितरः पुत्राः...\|एतान्न हन्तुमिच्छामि...\|निहत्य धार्तराष्ट्रान्नः का...\|तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं...\|यद्यप्येते न पश्यन्ति...\|कथं न ज्ञेयमस्माभिः...\|कुलक्षये प्रणश्यन्ति...\|अधर्माभिभवात् कृष्ण...\|सङ्करो नरकायैव...\|दोषैरेतैः कुलघ्नानां...\|उत्सन्नकुलधर्माणां...\|अहो बत महत्पापं...\|यदि मामप्रतीकारम्...\|एवमुक्त्वार्जुनः सङ्ख्ये...