सदस्यः:Samkeerthana/प्रयोगपृष्ठम्

Samkeerthana

— Wikipedian —
मम छायाचित्रः मम छायाचित्रः
नाम	सम्कीर्तना
जन्म	सम्कीर्तना ०६ अागस्ट् १९९७ केरला
वास्तविकं नाम	सम्कीर्तना
राष्ट्रियत्वम्	भारतीयः
देशः	भारतः
निवासः	त्रीशुर्
भाषा	हिन्दी, अंग्रेजी , मलयालम्, तलिळ्
देशजातिः	भारतीयः
विद्या उद्योगः च
जीविका	विद्यार्थी
प्रयोक्तृर्नाम	क्राइस्ट विश्वविद्यालय
विद्या	Pursuing B.Sc.
प्राथमिक विद्यालयः	अहोबिल मट् अोरियण्टल् स्कुल
पदवीपूर्व-महाविद्यालयः	अहोबिल मट् अोरियण्टल् स्कुल
विद्यालयः	अहोबिल मट् अोरियण्टल् स्कुल
महाविद्यालयः	अहोबिल मट् अोरियण्टल् स्कुल
विश्वविद्यालयः	क्राइस्ट विश्वविद्यालय
रुचयः, इष्टत्मानि, विश्वासः
रुचयः	संगीत श्रवणम् , चलत्तचित्रम्
धर्मः	हिन्दु
राजनीतिः	स्वतंत्र
चलच्चित्राणि	हिन्दी- ३ इडियट्स,तलिळ् - राजा रानि,मलयालम्- चार्ली
Interests
चेस्
सम्पर्क समाचारम्
जालस्थलम्	{{URL|example.com|optional display text}}
ब्लाग्	{{URL|example.com|optional display text}}
वि-पत्रसङ्केतः (ई-मेइल्)	keerthana.ramanathan@gmail.com, samkeerthana.r@science.christuniversity.in
ऐआरसी	tuxnani on #wikimedia-tech (irc.freenode.net)

              मम नाम संकीर्थन । अहं आगस्त मासे त्रिंशत् दिने १९९७  तमे वर्षे जातः। अहम् क्रैस्ट् विश्वविद्यालये पठामि। मम प्राथमिक अध्ययनं चेन्नै  देशे अहोबिल मटे विद्यालये कृतः। मम गृहे चतुः सदस्याः सन्ति। ते मम माता पिता भगिनी  तथा अहम्। मम पितुः नाम रमनत्हन  अस्ति। मम मातृ नाम उषा  अस्ति।.सः वणिजः अस्ति. मम भगिनी  नाम काव्य अस्ति। सः द्वादशकक्षायां पठति। मम अभिरुचि सस्यपालनं पुस्तक पठनं च अस्ति। अहं एकं स्वार्थसाधकः अस्ति। अहं सर्वप्रियापि अस्ति। अहं एक गुरु भवितुं इच्छामि।

                दश कक्षायां अहं ४८१ प्रतिशतेन उत्तीर्णः अभवत्। अनन्तरं द्वादश कक्षायां अहं १०६० प्रतिशतं अङ्काःप्राप्तवान्।सङ्गणकप्रक्रमम्  मम अभिरुचि अतीवः आसन्। तत् कारणेन अहं शास्त्र विषये उच्चशिक्षणं प्राप्तुं बेङ्कालूरु नगरे स्थित क्रैस्ट् विश्वविद्यालये प्रवेश। एतत्  विद्यालयं अतीव सुन्दरं अस्ति। सर्वत्र पर्णाः सन्ति। अत्र अहं अनेकानि मित्राणि संसिद्ध। अत्र आगमन पर्यन्तं अहं  बेङ्कालूरु देशस्य अनेकानि स्थलानि दृष्टवान्। बेङ्कालूरु देशस्य वायुगुणः अतीव सुखकरं अस्ति। विदेशात् अपि जनाः पठनार्थम् अत्र आगच्छन्ति। अत्रेव उद्योग अवकाशः सुलभः अस्ति। इदं कारणेन बेङ्कालूरु नगरे जनसङ्ख्या उच्चैस्तरः अस्ति। इदम् महानगरे जीवनमपि महाभाग्यं अस्ति। 

               चेन्नई तमिलनाडु के भारतीय राज्य की राजधानी। बंगाल की खाड़ी से दूर कोरोमंडल तट पर स्थित:।यह दक्षिण भारत में सबसे बड़ी औद्योगिक और वाणिज्यिक केंद्र।और एक प्रमुख सांस्कृतिक, आर्थिक च  शैक्षिक केंद्र ।भारत का डेट्रायट "के रूप में जाना जाता पांचवां सबसे बड़ा शहर च  दुनिया में देश और ३६ वीं सबसे बड़ी शहरी क्षेत्र में अरेअ चौथी सबसे अधिक आबादी वाला महानगर।

                 "ए पी जे. अब्दुल कलाम " ने १५ अक्तूबर, एक कैरियर वैज्ञानिक कलाम का जन्म हुआत च  रामेश्वरम, तमिलनाडु में उठाया गया था से नेता बने २००७  के लिए २००२  से भारत के ११ वें राष्ट्रपति थे,  भौतिकी च एयरोस्पेस इंजीनियरिंग का अध्ययन किया। उन्होंने कहा कि मुख्य रूप से रक्षा अनुसंधान एवं विकास संगठन (डीआरडीओ) च  भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन (इसरो) में, एक वैज्ञानिक च  विज्ञान के व्यवस्थापक के रूप में अगले चार दशकों बिताए च  परिचित भारत के असैन्य अंतरिक्ष कार्यक्रम च  सैन्य मिसाइल विकास के प्रयासों में शामिल किया गया था। उन्होंने कहा कि इस प्रकार की बैलिस्टिक मिसाइल च  प्रबंधन शिलांग के भारतीय संस्थान में एक व्याख्यान दे रहे प्रक्षेपण यान औद्योगिककलाशस्त्रं . के विकास पर अपने काम के लिए भारत के मिसाइल मैन के रूप में जाना जाने लगा, कलाम ढह और २७  जुलाई को एक स्पष्ट हृदय की गिरफ्तारी से मृत्यु हो गई २०१५ , आयु वर्ग के ८३

1. REDIRECT साँचा:ज्ञानसन्दूक म्रिथ जिव

ब्रह्मवादिनीषु काचित् राक्षसी अपि अस्ति । सा तपः प्रभावेण ब्रह्मवादिनी अभवत् । एताम् अथर्ववेदमन्त्रदृष्ट्री इति सङ्केतितमस्ति । सामान्यतः भूतप्रेतसंहारार्थम् उच्यमानान् मन्त्रान् एषा एव रचितवती । अतः एव..

हिमालयस्योत्तरे देशे
कर्कटीनाम राक्षसी ।
तस्याः स्मरणमात्रेण
दुःस्वप्नः शम नं व्रजेत् ॥

इति एतं श्लोकं रात्रौ शयनस्मये उक्त्वा शयनं करोति चेत् दुःस्वप्नाः नागच्छन्ति इति वदन्ति । बृहदाकारस्य दन्ताः, गाढरक्तवर्णस्य नेत्राणि, कपिलवर्णस्य, शुष्करूक्षाः केशाः, भयानकं मुखं, विशालं शरीरं, खनिजाङ्गारम् इव कृष्णवर्णः एवं तस्याः रूपं बहुकरालः आसीत् । शाल्मलिवृक्षवत् दीर्घाः हस्तपादाः च आसन् इत्यनेन एतस्याः नाम कर्कटी इति अभवत् ।

क्रूरा घोरा राक्षसी

एतस्याः निवासः हिमालयपर्वतानाम् उत्तरभागे आसीत् । एतस्याः बृहत् उदरम् । सर्वदा महती बुभुक्षा । अतः कियत् खादति चेदपि पर्याप्तमिति न भासते स्म । अतः एषा दिनरातौ अटन्ती बहुप्राणिनः खादति स्म । तथापि तस्याः क्षुधायाः तृप्तिः न भवति स्म । बुभुक्षा तु दिनेदिने वर्धिता । एतेन कष्टेन सा दुःखिता जाता । जम्बूद्वीपस्य समस्तप्राणिनः जीविनः च एकश्वासेन, एककवलेन मम उदरं गच्छन्ति चेत् मम बुभुक्षा निवारणा स्यात् इति सा चिन्तितवती । किन्तु एतद् कथं सम्भवति ? जम्बूद्वीपस्य अधिकसङ्ख्यायाः मानवाः धर्मात्माः सन्ति । एषा राक्षसी कथं तान् स्पृशति ? तेषाम् अङ्गुलीस्पर्षमपि कर्तुम् एषा न शक्नोति । तथा कर्तुम् एषा असमर्था । एतेषां मानवानां सम्बन्धितान्, एतेषाम् आश्रये, रक्षणे विद्यमानान् पशुपक्षिणः स्पर्शमपि कर्तुम् एषा न शक्नोति । अतः सा अभीष्टसिद्ध्यर्थं ब्रह्माणम् उद्दिश्य कठोरतपः आरब्धवती ।

ब्रह्मणः वरम्

बहुवर्षाणाम् अनन्तरम् एतस्याः तपसा सन्तुष्टः प्रत्यक्षः ब्रह्मदेवः वरं याचताम् इति अवदत् । अश्राम्यं सुदृढं सूचीसदृशं शरीरं मे अनुगृह्णातु । एतेन अहं यत्रकुत्रापि यदाकदापि वा गत्वा सर्वान् प्राणिनः खादितुं शक्नोमि इति वरम् अयाचत । तथास्तु भवती मारिरोगः इव भवतु । अपरिमितभोजनकर्तॄन्, कुत्सितस्थाने वसन्तान्, मलिनवस्त्रधरान्, अपवित्रद्रव्यपानजनान्, दुष्क्रियान्वितान्, शास्त्रवर्जितकर्मेषु निरतान् जनान् सम्भक्ष्य आनन्देन वसतु । किन्तु ये स्वच्छाः, सदाचारिणः, मन्त्रपठिताराः सन्ति ते भवतः आक्रमणेन रक्षिताः भवन्तु । अतः तान् भवती न स्पृशतु एव । इत्युक्त्वा ब्रह्मदेवः एतेन सम्बद्धं मन्त्रम् उक्त्वा अदृश्यः अभवत् । राक्षसी शुष्कत्वेन सूक्ष्मरूपशरीरं प्राप्तवती । सा सूच्याः अपेक्षया लघु जाता । सा बृहत् मारीरोगरूपेण प्राणिनः संहारं कर्तुम् आरब्धवती । सूक्ष्मशरीरेण सा मलिनस्थानानां, कीटैः युक्तस्थानानां, धर्मशालानां, मांसमद्यविक्रयणस्य च स्थानानां च आक्रान्तवती । बहुनरमांसभक्षणं कृतवती ।

पुनः तपः

किन्तु मानसिकी तृप्तिः प्राप्ता चेदपि शारीरिकतृप्तिः न प्राप्तः । सूक्ष्मशरीरस्य सूक्ष्मभोगः स्थूलशरीरस्य न भवति । अतः तस्यै स्थूलशरीरस्य वाञ्छा समुत्पन्ना । अतः सा पूर्ववत् स्थूलरूपं प्राप्तुं कठोरतपः आरब्धवती । सप्तसहस्रवर्षपर्यन्तं सा तपः आचरितवती । एतेन तस्याः अन्तःकरणस्य शुद्धीकरणं जातम् । इन्द्रियवासनायाः नाशः अभवत् । तस्याः आत्मशुद्धिः अभवत् । विशुद्धान्तःकरणे तत्त्वज्ञानस्य उदयः अभवत् । एतम् आत्मानन्दं प्राप्य राक्षसी तृप्ता जाता । तस्याः तपस्समाधिः अखण्डा आसीत् । इदानीमपि ब्रह्मा प्रत्यक्षः अभवत् । तस्याः वचनात् पूर्वमेव सः एवं वरं दत्तवान् । पुत्रि भवत्याः देहः पूर्ववत् बृहत् भवतु । विना प्रयासेन भवती आहारं प्राप्स्यति । इतः परम् अपि भवती तपः एव कुर्वती भवतु । यदा तस्समाधितः उत्तिष्ठति तदा भवत्याः आहारः लभ्यते । सत्सङ्गार्थं यत्नं कुर्वती अग्रे गच्छतु । इति वरं दत्त्वा ब्रह्मा अदृश्यः अभवत् । राक्षस्याः शरीरं पुनः पूर्ववत् अभवत् । सा बृहदाकारं प्राप्तवती । किन्तु ध्यानेन तस्या तृप्तिः न जातमासीत् । अतः सा पुनः षण्मासपर्यन्तं तपः आचरितवती ।

जीवनमार्गपरिवर्तनम्

तपसा उत्थानानन्तरं तस्याः बहुबुभुक्षा आरब्धा । आहारम् अन्वष्यन्ती प्रस्थितवती सा । तदानीम् आहारसम्पादनार्थम् अन्यायमार्गं प्राणिहिंसां वा सा न इच्छति स्म । न्यायपूर्णाहारान्वेषणे पर्वतप्रदेशस्य कञ्चित् किरातराज्यं प्रविष्टवती । तस्य समीपस्थवने सा अटन्तौ द्वौ गुप्तवेषधारिणौ दृष्टवती । एते मम भोजनं भवेयुः । यदि एते पापिनः, चोराः, दस्यवः तर्हि एतान् अहं खादितुं शक्नोमि । किन्तु रात्रौ महात्मनः अपि अटन्ति । अतः एतेषां परीक्षां करोमि । एते यदि महात्मनः तर्हि एतेषां सत्सङ्गं प्राप्य अहं कृतार्था भवामि। एवं चिन्तयित्वा सा तेषां पुरतः अगच्छत् । एवम् अवदत् च.. हे क्षुद्रकीटाः भवन्तः केऽपि वा भवन्तु, इदानीं मम आहारः इव सन्ति । रात्रेः अन्धकारे अरण्ये तादृशं विकाररूपं पुरतः दृष्ट्वा तस्य गर्जनं श्रुत्वा द्वयोर्मध्ये एकः अपि भयं न अनुभूतवान् । इतः ततः धावनमपि न कृतवान् । हे मातः का अस्ति भवती ? स्वतः भयेन चीत्कारं तु न कुर्वती अस्ति किल ? एवं कोपं किमर्थं कुर्वती अस्ति ? किमपि पृष्टव्यं चेत् पृच्छतु अहम् अत्रत्यः राजा अस्मि । एषः मम मन्त्री अस्ति । अस्माकं भायनस्य यत्नं त्यजतु । यतः प्रयत्नः तु व्यर्थः भवति । इति तयोः कश्चित् धीरस्वरेण अवदत् । सः एव राजा आसीत् । अहं काचित् राक्षसी । इदानीं मह्यम् महती बुभुक्षा अस्ति । भवन्तौ द्वौ अपि एतादृशरात्रेः अन्धकारे अटन्तौ मृत्युमुखं प्राप्तवन्तौ स्तः । मम प्रश्नेभ्यः सम्यक् उत्तरं यच्छति चेत् भवन्तौ त्यजामि । अन्यथा भवन्तौ खादामि । इत्युक्त्वा राक्षसी पुरतः स्थितौ सामान्यौ न इति ज्ञातवती ।

अध्यात्मसंवादः

खादनस्य वा मृत्योः भयोत्पादनप्रयत्नः वा व्यर्थः । विना परमात्मनः इच्छया, मम कर्मफलसमाप्तिं विना च कोऽपि मां मारयितुं न शक्नोति । भवती किं प्रष्टुम् इच्छति पृच्छतु मम शक्तिः यावत् अस्ति तावत् उत्तरं दातुं, भवत्याः समधानं कारयितुं च यत्नं करोमि । इति अधिकारवाण्यां प्रत्युत्तरं दत्तवान् राजा । एवं राक्षसी अपृच्छत् । राजा प्रत्यवदत् ।

प्रश्नः - एकानेकरूपाणि प्राप्यापि परमाणौ लक्षाधिकब्रह्माण्डानि कः स्थितवान् अस्ति ?
उत्तरम् - अहो भवत्याः जिज्ञासा तु परमात्मसम्बद्धा । नामरूपः इन्द्रियातीतः परमसूक्ष्मः चिन्मात्रपरमात्मा एव परमाणौ विद्यमाना शक्तिः । सः एव स्वयम् परमाणुः । बीजे यथा वृक्षः भवति तथा सः जगतः रूपे सत् भूत्वा, प्रलयसमये अविद्यमानरूपस्य अस्त् भूत्वा तिष्ठति । तथापि सः एतेभ्यः सर्वेभ्यः बहिः भवति । सः एव परमाणौ प्रविश्य, कोटिकोटिब्रह्माण्डान् स्वस्मिन् अन्तर्गतं करोति ।
प्रश्नः - अहं का ? भवन्तः के ?
(कस्याश्चित् राक्षस्याः मुखात् ब्रह्मज्ञानसम्बद्धः एतादृशाः प्रश्नाः बहिः आगच्छति इत्युक्ते आश्चर्यमेव ) अहं, भवान् इति भेदः अज्ञानजन्यः अस्ति । पार्थक्यज्ञानं (पृथक् पृथक् इति मन्यमाना) सत्यं न
प्रशनः - किम् चलति ? किम् स्थिरतया तिष्ठति ? (कः चलन् अस्ति ? कः स्थिरतया स्थितवान् अस्ति ?)
उत्तरम् - देशकालव्याप्तिम् अतिक्रम्य सर्वत्र प्रसृतस्य चलनं कुत्र अस्ति ? एषा कल्पना एव भ्रान्तियुक्ता अस्ति
प्रश्नः - चैतन्ययुक्तः चेदपि शिला इव जडत्वेन कः तिष्ठति ?
उत्तरम् - मिथ्याजगतः बहिः आगत्य तादात्म्यतां प्राप्य चैतन्यघनं स्वं जडः इति विश्वसिति ।
प्रश्नः - परमसूक्ष्मः कः अस्ति ?
उत्तरम् - ज्ञातुं कष्टम्, अशक्यः सः सर्वेश्वरः एव परमसूक्ष्मः ।
प्रश्नः - दीपः, अन्धकारः, प्रकाशः, तमः इत्युक्ते किम् ? के ते ?
उत्तरम् - ज्ञातुम् अशक्यः सः एव तमः । यं ज्ञातुं न शक्यते सः एव अन्धकारः । तस्य ज्ञानानन्तरं सः प्रकाशः भवति । परमात्मनः ज्ञानप्राप्तिः एव दीपः । अविनाशी, ज्ञानस्वरूपः अपि च सः एव । इन्द्रियद्वारा तं ज्ञातुं न शक्यते । एतद् वर्णनं सर्वं तस्मै परमात्मने एव अन्वयः भवति ।
प्रश्नः - निमेषः (पक्ष्मणः निमीलनोन्मीलनकालः) चेदपि कल्पः भूत्वा, कल्पः चेदपि निमेषः भूत्वा स्थितवान् कः अस्ति ?
उत्तरम् - मनसि (स्वप्ने) कञ्चित् विस्तारं नगरं द्रष्टुं शक्यते । एवमेव कल्पः इव विस्तारस्य जगतः वाणिज्यं निमेषे एव दृष्टुं शक्यते । कल्पः निमेषः विस्तारः सूक्ष्मः च एते सर्वेऽपि तस्मिन् चैतन्यघने समाविष्टाः सन्ति । एतद् सर्वं प्रकाशे सम्मिलितं भवति । भावनानुगुणम् असत्यं सत्यं भवति । सत्यम् असत्यं भवति ।
प्रश्नः - प्रत्यक्षः चेदपि नास्ति इत्युक्ते किम् ? चैतन्यं चेदपि जडः एतस्य अर्थः कः ? वायुः चेदपि अवायुः कः ? शब्दः चेदपि निःशब्दस्थितिः इत्युक्ते किम् ? अहं चेदपि तद् नास्ति इत्युक्ते किम् ? सर्वरूपी चेदपि निराकारः इत्युक्ते किम् ?
उत्तरम् - दृश्यस्य यथार्थता इन्द्रियानुभवस्य आधारेण भवति । एतद् परिवर्तनशीलम्, अविनाशी, आद्यन्तरहितः च । अतः प्रत्यक्षः चेदपि नास्ति इव अस्ति । सः एव चेतनातत्त्वरूपेण प्रतिभासितः अस्ति । अतः चेतनं चेदपि जडः इव अस्ति । वायोः, शब्दस्य, अहङ्कारस्य च सर्वस्वरूपाणि, भावाः च तस्मिन् एव अनुष्ठितम् अस्ति । सः एतेषु सर्वरूपेषु दृश्यते । एवं चेदपि सः एतेन सर्वेण बहिः भवति । अतः सः एकरसः, समानस्वाभावः, निर्विकारः च अस्ति । (योगवासिष्ठस्य उत्तरकाण्डे एषा कथा अस्ति । ) राक्षस्याः केभ्यश्चित् प्रश्नेभ्यः राजा, इतोऽपि केभ्यश्चित् प्रश्नेभ्यः मन्त्री च उत्तरं दत्तवन्तौ । एतेषां मननम् अत्यगत्यम् ।

प्रसन्नाराक्षस्याः उपकारः

एतैः उत्तरैः प्रसन्ना राक्षसी एवम् अवदत् । धीरौ अहं सन्तुष्ठा अस्मि । साधुसन्तानां सङ्घस्य अपेक्षया अधिकं सुखकरम् । अस्मिन् जगति अन्यद् किमपि नास्ति । भवन्तौ मां कृतार्थां कृतवन्तौ सतः । भवद्भ्यां सेवाकरणं मम कर्तव्यम् । अहं कां सेवां करोमि सूच्यताम् । मम राज्ये प्रजाः मारीरोगात् वान्यरोगात् पीडिताः सन्ति । एतस्य कष्टस्य निवारणार्थं, तस्य परिहारस्य मार्गम् अन्वष्यन्तौ आवाम् एतस्मिन् अन्धकाररात्रौ प्रस्थितवन्तौ आस्ताम् । भवती लब्धा । एतस्य परिहारमार्गाः सन्ति चेत् कृपया सूचयतु । इति राजा राक्षसीम् अपृच्छत् । सा गत्वा भूर्जपत्रसस्यस्य पर्णम् आनीतवती । तं तस्मै दत्त्वा अवदत् । चन्द्रमण्डलस्य मन्त्रम् अस्मिन् पर्णे लिखित्वा, तायके स्थापयित्वा अथवा एवमेव रुग्णः दक्षिणभुजे बद्नतु । अनन्तरं दक्षिणहस्तं वामहस्ते स्थापयित्वा रोगीं स्नानैः शुद्धं कृत्वा, मन्त्रयुक्तं जलं तस्मै प्रोक्ष्यति चेत् सः रोगः तस्मात् बहुदूरं धावति । एवं मन्त्रेण बद्धं मारीरोगः किमपि न करोति । रोगेण सः विमुक्तः भवति । इति राक्षसी तस्य विधिविधानानि च विवृतवती । एवं मन्त्रिणा सह राजा नदीतीरं प्राप्तवान् । स्नानम्, आचमनं च कृत्वा राजा सज्जः जातः । राक्षसी तं रक्षामन्त्रम् उपदिष्टवती ।

ॐ ह्रीं ह्रां रीं रां विष्णुसक्तये नमः ।
ओं मनोभगवति विष्णुशक्तिमेनां ॥
ओं हरिहर नय नय पच पच मथ मथ उत्सादय दूरे कुरु स्वाहा ।
हिमवन्तं गच्छ जीव सः सः चन्द्रण्डलगतो असि स्वाहा ॥

मन्त्रोपदेशानन्तरं राजा म्रतापूर्वकेन प्रार्थनां करोति, हे मातः एतस्य मन्त्रस्य उपदेशं कृत्वा भवती मम गुरुः अभवत् । कृपया भवती सुन्दरस्त्रीरूपं धृत्वा मम प्रासादम् आगच्छतु । मम सत्कारं स्वीकरोतु । राजन् मानवस्तरस्य भोगैः मतसदृश्याः । राक्षस्याः तृप्तिः भवती वा ? मह्यं भवान् कीदृशम् आहारं ददाति ? वदतु भवती षड्दिनपर्यन्तं मानवभोगादरे एव तृप्तिं प्राप्नोतु । एतेषु षड्दिनेषु मम राज्ये येभ्यः चोरेभ्यः, दस्युभ्यः प्राणदण्डना दण्डः दीयते तान् आनीय भवत्यै अर्पयामि । तान् स्वीकृत्य भवती हिमालयपर्वतं गच्छतु । पुनः तपः कृत्वा जागरणानन्तरं पुनरागच्छतु । भवत्यै भवत्याः भक्ष्यानि सङ्गृह्य एकत्र स्थापयामि । एतया व्यवस्थया तृप्ता राक्षसी ततः प्रस्थितवती । एवं प्रतिवारं तपसा उत्थाय कर्कटी, तस्य राज्ञः राजधानीम् आगच्छति स्म । राजा प्राणदण्डम्, आमरणान्तदण्डं प्राप्तवन्तान् अपराधीन् तस्यै ददाति स्म । सा तान् अपराधिजनान् नीत्वा स्वस्य बुभुक्षां निवारयति स्म । राजा कस्याञ्चित् गुहायां राक्षस्याः प्रतिमां स्थापयित्वा, तस्याः पूजाव्यवस्थां कृतवान् । एवं तस्य राज्यस्य प्रजाः अपि प्रतिमायाः पूजां कृत्वा रोगबाधया मुक्ताः भवन्ति स्म ।

बाह्यसम्पर्कतन्तुः

• कर्कटी

can't use in sandboxपौराणिकधार्मिकमहिलाः]] can't use in sandboxचित्रं योजनीयम्‎]] can't use in sandboxसारमञ्जूषा योजनीया‎]] can't use in sandboxन प्राप्तः भाषानुबन्धः]] can't use in sandboxसर्वे न प्राप्ताः भाषानुबन्धाः]]

कर्कटी
Information
Gender	स्त्रि

• कर्कटी (शाकम्)
• कर्कटी (राक्षसी)
• कर्कटीरसः

can't use in sandboxन प्राप्तः भाषानुबन्धः]] can't use in sandboxचित्रं योजनीयम्]]

कर्कटराशिः द्वादशराशिषु अन्यतमः । द्वादश राशयः मेषराशिः, वृषभराशिः, मिथुनराशिः, कर्कटराशिः, सिंहराशिः, कन्यारशिः, तुलाराशिः, वृश्चिकराशिः, धनूराशिः, मकरराशिः, कुम्भराशिः, मीनराशिः च सन्ति ।

नामौचित्यम्

कर्कटः जले सञ्चरति । सर्वदा जलतले निवसन् अयं कर्कटः जलं प्रशान्तं यदा भवति तदा दृश्यते । लघुः शब्दः श्रुतः चेदपि अधः पलायते । आकृतिः भयावहः चेदपि न तथा धैर्यवान् । कर्कटराशिवन्तः कलहं न इच्छन्ति । गृहव्यवहारेषु एतेषाम् अतीव श्रद्धा ।

अधिपतिः

कर्कटराशेः अधिपतिः अस्ति चन्द्रः । असमर्थः राजा राज्ञी इति वा चन्द्रं सामान्यतः जनाः अभिजानन्ति । कर्कटराशिवन्तः सर्वे यदि सहकुर्वन्ति तर्हि आधिपत्यं प्राप्तव्यम् इति इच्छुकाः प्रयतमानाश्च भवन्ति । चन्द्रः न स्वयं प्रकाशः, अन्यं ग्रहं परितः भ्रमति, तस्य कलाः परिवर्तन्ते इत्यतः कर्कटराशिवन्तः आवश्यकतानुगुणं व्यवहारः, अवसरे प्राप्ते स्वस्य प्रामुख्यस्य प्रदर्शनम्, स्नेहशीलता, अन्येषु अवलम्बनस्वभावश्च भवन्ति । चन्द्रः रात्रौ प्राबल्यं यथा प्रदर्शयति तथा एते कार्यनिर्वहणावसरे कुत्रचित् स्वस्य वैशिष्ट्यं प्रदर्शयन्ति । असमर्थः राजा इत्यतः एतेषु अन्येषां प्रभावः भवति अगाधः । एते सर्वेषाम् अभिप्रायं शृण्वन्ति । सर्वान् तोषयितुं प्रयतन्ते च । अन्येषाम् अभिप्रायाः न आद्रियन्ते चेत् स्वस्य स्थानं रक्षितं न भवति इति एतेषां चिन्तनम् । राज्ञी इत्यतः प्रीत्या, जलग्रहः इत्यतः आकर्षणेन उपायनादीनां दानेन च सर्वान् वशीकर्तुम् एते प्रयतन्ते । सर्वे मम वचनं न शृण्वन्ति इति चिन्तयद्भिः एतैः मानसिकभावावेगः अनुभूयते । सुलभतया रोगग्रस्ताः भवन्ति । शारीरक-मानसिक-अस्वास्थ्यावसरे आत्मीयाः सर्वे समीपे एव भवेयुः इति आग्रहः अधिकः दृश्यते एतेषु । मातृप्रीतिः, न्यूननिर्णयशक्तिः, आकर्षणञ्च एतेषां वैशिष्ट्यम् ।

राशिभावः

कर्कटः सहजचतुर्थभावः इति निर्दिश्यते । चतुर्थभावः मातृभावः इति परिगण्यते । मातुः प्राप्यमाणं प्रीतिमयं जीवनम्, गृहम्, वाहनम्, आहारः, प्राथमिकविद्या, सुखादयः अत्र परिशील्यन्ते ।

जाति-संज्ञा-तत्त्व-स्वामि-स्थान-प्रकृति-वर्ण-स्वभावादयः

चरः, स्त्रीजातिः, सौम्यः, कफप्रकृतिः, जलचारी, समोदयी, रात्रिबली, उत्तरदिशः स्वामी, रक्तधवलमिश्रितवर्णः, बहुचरणस्तथा सन्तानवान् । अस्य प्राकृतिकस्वभावः सांसारिकाभ्युदये प्रयत्नशीलः, लज्जावान्, कार्यस्थैर्यं, समयानुयानुवर्तिता च । अनेन उदर-वक्षःस्थल-गुर्दायाः विचारः क्रियते । अस्य स्वामी चन्द्रमा । तदुक्तं -

पाटलो वनचारी च ब्राह्मणो निशिवीर्यवान् ॥

बहुपटुतरः स्थौल्यतनुः सत्त्वगुणी बली ।

पृष्ठोदयी कर्कराशिर्मृगाङ्कोऽधिपतिः स्मृतः ॥

स्म्बद्धानि अक्षराणि

कर्कटराशौ पुनर्वसोः चतुर्थः पादः, पुष्यस्य ४ पादाः, आश्लेषायाः ४ पादाः च भवन्ति इत्यतः ही, हू, हे, हो, डा, डी, डू, डे, डो ... इत्येतानि अक्षराणि कर्कटसम्बद्धानि इति वक्तुं शक्यते ।

जन्मदिनम्

येषां जन्मदिनम् जून्-मासस्य २२ दिनाङ्कतः जुलैमासस्य २३ दिनाङ्कतः पूर्वं भवति तेषां कर्कटराशिः ।

can't use in sandboxराशयः]]

करुर् करुर् करुवोर् and वञि
सिटि
Dry Bed of Amaravathi river
Nickname(s):  टेक्ष्तटेल् सिटि
देश	फलकम्:Country data इंडिया
रज्य	तमिल् नडु
जिल्ल	करूरु
Government
• संसद के सदस्य	एम्. तम्बिधुरै
• विधान सभा के सदस्य	एम्.आर्.विजय भस्कर्
• नगर अध्यक्ष	एम्. सेल्वरज्
Elevation	१२२ m
Population  (2011)
• Total	७०,९८०
• Density	३७२/km२
भष:
• Official	तमिल्
Time zone	UTC+5:30 (IST)
PIN	639(xxx)
टेलीफोन कोड	91-(0)4324
Vehicle registration	TN 47
Website	municipality.tn.gov.in/karur/

भारतस्य तमिळ्नाडुराज्ये किञ्चनमण्डलम् अस्ति करूरुमण्डलम् । अस्य मण्डलस्य केन्द्रम् अस्ति करूरुनगरम् ।

can't use in sandboxतमिळ्नाडुराज्यसम्बद्धाः स्टब्स्]] can't use in sandboxतमिळ्नाडुराज्यस्य प्रमुखनगराणि]] can't use in sandboxसर्वे अपूर्णलेखाः]] can't use in sandboxचित्रं योजनीयम्]] can't use in sandboxअन्यभाषायां सारमञ्जूषा]]

करौली करौली
सिटि
करौली
देश	फलकम्:Country data इंडिया
रज्य	रजस्थन्
जिल्ल	करौली
Founded by	रज बिजैपल्
Elevation	२७५ m
Population  (2011)
• Total	८२,९६०
भष
• अधिकृत	हिन्दि
Time zone	UTC+5:30 (IST)
PIN	322241
Vehicle registration	RJ 34
Website	www.karauli.rajasthan.gov.in

करौली (हिन्दी: करौली, आङ्ग्ल: Karauli) राजस्थानराज्ये स्थितस्य करौलीमण्डलस्य केन्द्रम् अस्ति ।

can't use in sandboxराजस्थानस्य प्रमुखनगराणि]] can't use in sandboxराजस्थानराज्यसम्बद्धाः स्टब्स्]] can't use in sandboxसर्वे अपूर्णलेखाः]] can't use in sandboxचित्रं योजनीयम्]] can't use in sandboxछात्रेण सारमञ्जूषानुवादः]]

कर्ट गोडेल
जननम्	कर्ट फ़्रिद्रिच् गोडेल l (१९०६--२८)२८, १९०६ ब्रुन्न्, Austria-हङगरि (now Brno, Czech Republic)
मरणम्	जनवरी १४, १९७८(१९७८-०१-१४) (आयुः ७१) Princeton, New Jersey, U.S.
वासस्थानम्	औस्त्रिय, संयुक्त राज्य
नागरीकता	औस्त्रिय, संयुक्त राज्य
देशीयता	औस्त्रियन्
कार्यक्षेत्राणि	गणितज्ञ, गणितीय तर्क
संस्थाः	इन्स्टिटुट् ओफ़् अड्वन्केद् सैइन्स्
मातृसंस्थाः	उनिवेर्सिटि ओफ़् विएन्न
शोधविषयः	उबेर् दिए वोल्ल्स्तन्दिग्केइत् देस् लोगिक्ककुल्स् (On the Completeness of the Calculus of Logic) (१९२९)
संशोधनमार्गदर्शी	हन्स् हह्न्
प्रमुखाः प्रशस्तयः	अल्बर्ट आइंस्टीन पुरस्कार (१९५१) विज्ञान के राष्ट्रीय पदक (१९७४) ब्रिटिश अकादमी के फैलो[उद्धरणं वाञ्छितम्]
हस्ताक्षरम्

कर्ट गोडेल् महोदयः
गणित विज्ञानिः

सः विख्यातः पुरुषः।

• जीवनी

can't use in sandboxविदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स्]] can't use in sandboxसर्वे अपूर्णलेखाः]] can't use in sandboxअमेरिकादेशीयाः]] can't use in sandboxअन्यभाषायां सारमञ्जूषा]]

Samkeerthana/प्रयोगपृष्ठम्
कर्ण कर्ण , कृष्णा
Information
भार्या(ः)/भर्ता	व्रुषलि
अपत्यानि	सुधाम, व्रिषसेना,चित्रसेना,सत्यसेना , सुषेना , शत्रुञय, द्विपत, बनसेना, प्रसेना , व्रिषकेतु

कर्णस्य मरणम्

इदं महाभारतस्य नवमं पर्व अस्ति। अस्मिन् महाभारतयुद्धस्य सः भागः वर्णितः यस्मिन् कर्णः कौरवाणां सेनापतित्वेन भवति।

बाह्यसम्पर्कतन्तुः

• Karna Parva, English translation by Kisari Mohan Ganguli
• Karna Parva, English translation by Manmatha Nath Dutt
• Le Mahabharata, Translation in French, by H. Fauche (Paris, 1868)
• Karna Parva in Sanskrit by Vyasadeva and commentary by Nilakantha (Editor: Kinjawadekar, 1929)
• Karna

can't use in sandboxमहाभारतस्य पर्वाणि]] can't use in sandboxसारमञ्जूषा योजनीया‎]] can't use in sandboxसर्वे अपूर्णलेखाः]]

फलकम्:Infobox political post एशियाखण्डे उपशोभितस्य भारतदेशस्य २८राज्येषु कर्णाटकम् अन्यतमम् अस्ति । अस्य आधुनिककर्णाटकस्य स्थापना १९५६ तम वर्षस्य नवम्बर् मासस्य प्रथमे दिनाङ्के अभवत् । अस्य पूर्वतनं नाम मैसूरुराज्यम् इति । क्रि.श. १५३७ तमे वर्षे केम्पेगौडमहाराजेन बेङ्गलुरुनगरं निर्मितमस्ति । तदेव इदानीमपि अस्य राज्यस्य राजधानीति तिष्ठति ।

वैशिष्ट्यम्

कर्णाटकं भारतस्य दक्षिणभागे स्थितं किञ्चन राज्यम् अस्ति । अस्य राज्यस्य एतत् वैषिष्ट्यम् अस्ति यत् अत्र तीरप्रदेशाः विशालप्रदेशाः पर्वतप्रदेशाः च सन्ति । एतत् प्रथमं राज्यं यत्र ८ ग्रन्थकर्तारः ज्ञानपीठप्रशस्तिभूषिताः सन्ति । कर्णाटकस्य राजधानी बेङ्गलुरु अस्ति। एतत् कर्णाटकस्य आग्नेयभागे विराजते ।

प्रशासनम्

कर्णाटकराज्यस्य प्रशासनं तु सांविधानिकरीत्या राज्यपालस्य नायकत्वे सञ्चाल्यमानं लोकतन्त्रात्मकरीत्या निर्वाचितम् अस्ति । राज्यस्य राज्यपालः बहुमतेन जितपक्षस्य मुख्यमन्त्रिणं मन्त्रिमण्डलं च रचयन्ति । प्रजातन्त्रात्मकदेशे राज्यस्य राज्यपालः तत्तद्राज्यस्य साम्प्रदानिकः नायकः भवति । तथापि राज्यस्य दैनन्दिननिर्वहणस्य दायित्वं तु मुख्यमन्त्रिणा नियन्त्रिते मन्त्रिमण्डले एव न्यस्तं भवति । प्रशासनस्य अनुकूलार्थं विविधयोजनानां जनसौलभ्यार्थं च राज्यसर्वकारस्य छत्रछायायां विविधाः विभागाः प्रकल्पिताः

मुख्यमन्त्रिणाम् आवलिः

सूची	INC कांग्रेस्	JP जनतापक्षः	JD जनतादलम्	JD(S) जनतादलम्(जा))	BJP भारतीयजनतापक्षः

क्रमसङ्ख्या	नाम	अवधेः आरम्भः	अवधेः समाप्तिः	राजकीयपक्षः
१	क्यासम्बळ्ळी चेङ्गलरायरेड्डी	१९४७तमवर्षस्य अक्टोबरमासस्य२५ तः	१९५२तमवर्षस्य मार्चमासस्य ३० पर्यन्तम्	कांग्रेस्
२	केङ्गल् हनुमन्तरायः	१९५२तमवर्षस्य मार्चमासस्य ३१तः	१९५६ तमवर्षस्य आगष्टमासस्य १९ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
३	कडिदाळ् मञ्जप्पः	१९५६ तमवर्षस्य आगष्टमासस्य २०तः	१९५६तमवर्षस्य अक्टोबर् मासस्य ३१ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
४	एस् . निजलिङ्गप्पः	१९५६तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य १ दिनाङ्कतः	१९५८तमवर्षस्य मे मासस्य १६ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
५	बसप्पदानप्पजत्तिः	१९५८तमवर्षस्य मे मासस्य १७ तः	१९६२तमवर्षस्य मार्चमासस्य ९ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
६	एस्.आर्.कण्ठी	१९६२तमवर्षस्य मार्चमासस्य १४तः	१९६२तमवर्षस्य जूनमासस्य २० पर्यन्तम्	कांग्रेस्
	एस्.निजलिङप्पः	१९६२तमवर्षस्य जूनमासस्य २१तः	१९६८तमवर्षस्य मेमासस्य २९पर्यन्तम्	कांग्रेस्
७	वीरेन्द्र पाटीलः	१९६८तमवर्षस्य मेमासस्य ३०तः	१९७१तमवर्षस्य मार्चमासस्य १८ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
	राष्ट्रपतिशासनम्	१९७१तमवर्षस्य मार्चमासस्य १९तः	१९७२तमवर्षस्य मार्चमासस्य २० पर्यन्तम्
८	डी . देवराज अरसः	१९७२तमवर्षस्य मार्चमासस्य २० तः	१९७७तमवर्षस्य डिसेम्बरमासस्य ३१ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
	राष्ट्रपतिशासनम्	१९७७ तमवर्षस्य डिसेम्बरमासस्य ३१तः	१९७८तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य २८पर्यन्तम्
	डी . देवराज अरसः	१९७८तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य २८तः	१९८०तमवर्षस्य जनवरीमासस्य ७ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
९	आर् . गुण्डूरावः	१९८०तमवर्षस्य जनवरीमासस्य १२तः	१९८३तमवर्षस्य जनवरी ६ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१०	रामकृष्ण हेगडे	१९८५तमवर्षस्य मार्चमासस्य ८ तः	१९८६तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य १३पर्यन्तम्	जनतापक्षः
	रामकृष्ण हेगडे	१९८५तमवर्षस्य मार्च ८ तः	१९८६तमवर्षस्य फेब्रुवरी १३ पर्यन्तम्	जनतापक्षः
	रामकृष्ण हेगडे	१९८६तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य १६तः	१९८८तमवर्षस्य आगष्टमासस्य १०पर्यन्तम्	जनतापक्षः
११	एस्. आर्. बोम्मायी	१९८८तमवर्षस्य आगष्टमासस्य १३तः	१९८९तमवर्षस्य एप्रिलमासस्य २१ पर्यन्तम्	जनतापक्षः
	राष्ट्रपतिशासनम्	१९८९तमवर्षस्य एप्रिलमासस्य २१तः	१९८९ तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य ३० पर्यन्तम्
	वीरेन्द्र पाटीलः	१९८९तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य ३०तः	१९९०तमवर्षस्य अक्टोबर् मासस्य १० पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१२	एस्. बङ्गारप्पः	१९९०तमवर्षस्य अक्टोबरमासस्य १७तः	१९९२तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य १९ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१३	एम्.वीरप्पमोयिली	१९९२तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य २०तः	१९९४तमवर्षस्य डिसेम्बरमासस्य ११पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१४	एच्. डी. देवेगौडः	१९९४तमवर्षस्य डिसेम्बरमासस्य ११तः	१९९६तमवर्षस्य मेमासस्य ३१पर्यन्तम्	जनतादलम्
१५	जे. एच्. पटेलः	१९९६तमवर्षस्य मेमासस्य ३१तः	१९९९तमवर्षस्य अक्टोबर् मासस्य ७पर्यन्तम्	जनतादलम्
१६	एस्. एम्. कृष्णः	१९९९तमवर्षस्य अक्टोबर् मासस्य११तः	२००४तमवर्षस्य मेमासस्य २८ पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१७	धरमसिङ्गः	२००४तमवर्षस्य मेमासस्य २८तः	२००६तमवर्षस्य जनवरीमासस्य २८पर्यन्तम्	कांग्रेस्
१८	एच्. डी. कुमारस्वामी	२००६तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य ३तः	२००७तमवर्षस्य अक्टोबरमासस्य ८ पर्यन्तम्	जनतादलम्(जा)
	राष्ट्रपतिशासनम्	२००७तमवर्षस्य अक्टोबरमासस्य ९तः	२००७ तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य ११पर्यन्तम्
१९	बि.एस्.यडियूरप्पः	२००७तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य १२तः	२००७तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य १९पर्यन्तम्	भारतीयजनतापक्षः
	राष्ट्रपतिशासनम्	२००७तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य २०तः	२००८ तमवर्षस्य मेमासस्य २९पर्यन्तम्
	बि.एस्.यडियूरप्पः	२००८तमवर्षस्य मेमासस्य ३०तः	२०११तमवर्षस्य आगष्टमासस्य ३पर्यन्तम्	भारतीयजनतापक्षः
२०	डी. वी. सदानन्द गौडः	२०११तमवर्षस्य आगष्ट ४दिनाङ्कतः	२०१२ जुलै ११दिनाङ्कपर्यन्तम्	भारतीयजनतापक्षः
२१	जगदीशशेट्टर्	२०१२तमवर्षस्य जुलै १२दिनाङ्कतः	अनुवर्तते।	भारतीयजनतापक्षः

राष्ट्रपतिशासनम्

• १९७१तमवर्षस्य मार्चमासस्य १९तः १९७२तमवर्षस्य मार्चमासस्य २० पर्यन्तम्
• १९७७ तमवर्षस्य डिसेम्बरमासस्य ३१तः १९७८तमवर्षस्य फेब्रुवरीमासस्य २८पर्यन्तम्
• १९८९तमवर्षस्य एप्रिलमासस्य २१तः १९८९ तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य ३० पर्यन्तम्
• २००७तमवर्षस्य अक्टोबरमासस्य ९तः२००७ तमवर्षस्य नवम्बर् मासस्य ११पर्यन्तम्
• २००७तमवर्षस्य नवम्बरमासस्य २०तः २००८ तमवर्षस्य मेमासस्य २९पर्यन्तम्

विशेषावलोकनम्

• कर्णाटकम्

बाह्यानुबन्धाः

• CM List on Karnataka.com

can't use in sandboxकर्णाटकराज्यस्य मुख्यमन्त्रिणः]]

कणटका ಕರ್ನಾಟಕ
रज्य
कर्णटका मप्
Country	फलकम्:Country data इन्दिय
म्य्सोर् रज्य	१ नोवेम्बेर् १९५६
राजधानी	बङलुरु
Government
• गोवेर्नर्	वजुभै वला
Population  (२०११)
• Total	६१,१३०,७०४
Demonym(s)	कन्नडिग
Time zone	IST
ISO 3166 code	IN-KA

कर्णाटकराज्यस्य द्विसस्रवर्षाणाम् इतिहासः अस्ति । अनेकानि महासाम्राज्यानि राजवंशाः च कर्णाटके शासनम् अकुर्वन् । कर्णाटकस्य कलानां संस्कृतीनां आर्थिकतायाः संवर्धने तेषु बहूनां राज्ञां योगदानम् अस्ति एव । कर्णाटकस्य मूलसाम्राज्यानां प्रभावः भारतस्य सर्वभागेषु दृश्यते एव । बङ्गालस्य सेनराजवांशीयाः आत्मानं कर्णाटकस्य क्षत्रियाः इति कथयन्ति स्म । मिथिलायां तन्नाम अद्यतने बिहारराज्ये शासनं कुर्वाणः राजनः अपि वयं कर्णाटकस्य क्षत्रियाः इति वदन्ति स्म । मध्यभारतस्य चिन्दकनागाः, कलिङ्गस्य गङ्गाः, मान्यखेटस्य राष्ट्रकूटवंशः, वेङ्ग्याः चालुक्याः, देवगिरेः यादवाः च एते सर्वे वयं कन्नडारज्यमूलाः इति वदन्ति ।

पूर्वेतिहासः

क्रि.श.१९५६तःपूर्वकर्णाटकम्

कर्णाटकस्य नक्षा

राबर्ट् ब्रूस् फूट् महोदयः सुदीर्घस्य कर्णाटकेतिहासस्य अध्ययनस्य आरम्भं कृतवान् । अनेन अपूर्णितं कार्यम् अन्यैः विद्वद्भिः सम्पूरितम् । कर्णाटकस्य प्राचीनसंस्कृतिं हस्तपरशुसंस्कृतिः इति, उत्तरभारतस्य संस्कृतिं सोहन् संस्कृतिः इति कथयन्ति । पूर्वशिलायुगस्य नखाकारकः (उगुरुगल्लु) लघुपरशुः, तडगत्ति, इत्यादीनि नित्यजीवनोपयोगीनि आयुधानि चिक्कमगळूरुमण्डलस्य लिङ्गदहळ्ळी, गुल्बर्गामण्डलस्य हुणसगी प्रदेशेषु प्राप्तानि । तुमकूरुमण्डलस्य किब्बनहळ्ळी ग्रामे दारुखड्गः प्राप्तः, रायचूरुमण्डलस्य लिङ्गसूरुग्रामे मसृणशिलापरशुः, चित्रदुर्गमण्डलस्य ब्रह्मगिरौ ताम्रस्य कांस्यस्य अहुधानि प्राप्तानि । तत्र तत्र शवनिखननस्थानानि अपि दृष्टानि । महिलानां विविधानाम् आभरणानाम् अवशेषाः कुत्रचित् प्राप्ताः । नवशिलायुगस्य अन्ते जनाः अयसः आयुधानि, नित्यजीवने उपयोगसाधनानि निर्मातुं जानन्ति स्म इति संशोधनेन ज्ञातम् । एवं कर्णाटकस्य इतिहास्य आरम्भः पूर्वशिलायुगात् भवति । पाण्डित्यपूर्णसिद्धान्तानुसारेण ऊहया वा क्रि.पू.३०००तमे काले एव हरप्पसिन्धूखातस्य नगराणि लोथाल् नगरस्य मध्ये सम्पर्कः असीदिति अवशेषैः ज्ञायते । अत्र प्राप्तानि भग्नस्वर्णाभरणानि कर्णाटकतः आनीतानि इति वदन्ति । आधुनिके कर्णाटके नवशिलायुगस्य वसतिसाक्ष्याणि प्राप्तानि । क्रि.पू. द्वितीयशतकस्य जनानां शिलायाः प्राचीनलोहानाम् आयुधानि प्रथमतया क्रि.श.१८७२तमे वर्षे संशोधितानि । बृहच्छिलायाः रचनानि, शवनिखननस्थानानि च क्रि.श. १८६२तमे वर्षे कोडगुमण्डले, मूतेय्बेट्टप्रदेशे संशोधितानि ।

इतिहासारम्भः

कर्णाटके आरम्भे क्रि.पू.२३०तमे काले शातवाहनराजवंशीयाः अधिकारं प्राप्तवन्तः । एतेषां प्रशासनं तु चतुर्थशतकपर्यन्तं प्राचलत् । तृतीयशतकस्य आरम्भे शातवाहनानाम् अवनतेः अनन्तरम् इदानीन्तने उत्तरकन्नडमण्डलप्रदेशे बनवासीकदम्बराजवंशः आगतः । अस्य संस्थापकःशिवमोग्गमण्डलस्य ताळगुन्दस्य मयूरशर्मा इति ब्राह्मणः । अनन्तरम् एषः मयूरवर्मा अभवत्। तथा च दक्षिणकर्णाटके पश्चिमस्य गङ्गराजवंशः प्रशासनं प्रारभत । इदं सर्वप्रथमतया कन्नडभाषायै प्रशासनभाषायाः स्थानं दत्तवन्तः एते राजानः । क्रि.श.४५०तमवर्षस्य हल्मिडीशिलाशासनफलके अस्य उल्लेखः अस्ति । तथैव पञ्चमशताब्दस्य ताम्रनिष्कानि कदम्बानां राजधान्यां बनवासीप्रदेशे प्राप्तानि । एतेषु नाण्येषु कन्नडलिपिः दृश्यते ।

मध्ययुगेतिहासः

कालक्रमेण कर्णाटके महान्तः राजवंशाः प्रशासनम् अकुर्वन् । एतेषु बादामीचालुक्याः, राष्ट्रकूटाः, पश्चिमचालुक्याः प्रमुखानि राजकुलानि । एतेषां राज्ञा वैभवोपेतराजधान्यः कर्णाटके अपि दृष्टुम् उपलभ्यन्ते । ते कन्नडभाषायाः सहित्यसमृद्धये सहाय्यं कृतवन्तः अपि । कर्णाटकस्य मलेनाडु इति ख्याते पश्चिमाद्रिप्रदेशे होय्सळराजाः साम्राज्यम् अस्थापयन् । एतेषां प्रशासनकाले सङ्गीतं सहित्यं कलाः वास्तुशिल्पाः प्रवर्धमाने आगताः । अनेन विशिष्टस्य कन्नडसाहित्यस्य उदयः अभवत् । एतैः नृपैः अतिविशिष्टविन्यासानां शिल्पानां देवालयाः निर्मिताः । साम्राज्यस्य विस्तारेण आन्ध्रप्रदेशस्य तमिळुनाडुराज्यस्य केचन प्रदेशाः कर्णाटके अन्तर्गताः । चतुर्दशशतकस्य आरम्भकाले महम्मदीयानाम् आक्रमणं सम्यक् नियन्त्र्य विज्यनगरसाम्राज्यं प्रतिष्ठपितम् । उत्तरकर्णाटकस्य विजयनगरं तेषां नूतना राजधानी । अस्य पूर्वतनं नाम होसपट्टण इति । अस्य अनुपमस्य विशालस्य साम्राज्यस्य संस्थापकौ हरिहरः बुक्करायः च । केचन इतिहासलेखकाः वदति यत् एतौ होय्सळसाम्राट् तृतीयवीरबल्लालस्य सेनाधिपती इति । एतत् साम्राज्यं शतकद्वयकालं प्रशासनम् अकरोत् इत्यपि वदन्ति । बीदरराज्यं परिपालयन्तः बहमनिसुल्तानाः एतेषां प्रधानवैरिणः आसन् । क्रि.श.१५६५तमे वर्षे सम्भूते ताळीकोटेयुद्धे विजयनगरराजानः पराजिताः । विजनगरस्य पतनानन्तरं बहमनिराजाः एव अधिकारसूत्रं गृहीतवन्तः । बिजापुरस्य सुल्तानाः दक्षिणभारतस्य अधिकारप्राप्तये बिजापुरसुल्तानैः सह कदनम् आरब्दवन्तः । बहमनिसुल्तानाः बिजापुरसुल्तानाः च उर्दु पर्शियन च साहित्यं, भारतीयम् अरब्बी च वास्तुशात्रं पोषितवन्तः । विजापुरस्थितः गोल् गुम्बज़ एतेषाम् एव योगदानम् । कालक्रमेण बिजापुरसुल्तानान् जित्वा विजयनगरस्य प्रशासनम् आरब्धम् । १७तमे शतके मोगलाः बिजापुरसुल्तानान् पराजित्य अधिकारं प्राप्नुवन् ।

आधुनिकेतिहासः

आधुनिकः इतिहासः यदुरायस्थापितात् मैसूरुसंस्थानात् आरभ्यते । एतत् साम्राज्यम् ओडेयर् राजवंशाजाः राजानः शासनं कृतवन्तः । क्रि.श. १५६५तमवर्षपर्यन्तं मैसूरुसंस्थानं सामन्तराज्यरूपेण आसीत् । क्रि.श.१५६५तमवर्षात् अनन्तरे काले ताळीकोटेयुद्धानन्तरं विजयनगरसाम्राज्यस्य पतनानन्तरं मैसूरुसंस्थानं स्वतन्त्रम् अभवत् । सप्तदशे शतके साम्राज्यस्य विस्तरणं सञ्जातम् । नरसराजओडेयरस्य चिक्कदेवराजओडेयरस्य च प्रशासनकाले संस्थानं विस्तृतं भूत्वा दक्खनप्रस्थभूमौ एव सर्वबलिष्टं साम्राज्यम् अभवत् । मैसूरुसंस्थानं दक्षिणकर्णाटकस्य तमिळुनाडुराज्यस्य च कांश्चन भागान् अवाप्नोत् । हैदर् अलि तस्य पुत्रः टिप्पु सुल्तानः च क्रि.श.१८शतके ओडेयर् राजानं सिंहासनात् अवतार्य मैसूरुसंस्थानस्य अधिकारं स्वीकृतवन्तौ । हैदर् अलेः प्रशासनकाले संस्थानस्य सेनाबलं बहुधा संवर्धितम् । पुत्रपित्रोः प्रशसनकाले अनेकानि युद्धानि संवृत्तानि । मराठाराजैः सह, आङ्ग्लान् विरुध्य, गोल्कोण्डनिजामानां विरुद्धं च युद्धानि अभवन् । अस्मिन् समये एव चत्वारि आङ्ग्लमैसूरु समाराणि अभवन् । आरम्भे द्वयोः युद्धयोः मैसूरुसंस्थानं विजयं, अनन्तरद्वयोः पराजयं च अवाप्नोत् । क्रि.श.१७९९तमे वर्षे सञ्जाते समरे यदा टिप्पुसुल्तानः मृतः तदा मैसूरुसंस्थास्य बहुभागः आङ्ग्लानां हस्तगतः । तदा मैसूरुराजाः आङ्ग्लानां सामन्ताः अभवन् । ओडेयर -राजानां प्रशासनं क्रि.श. १९४७तमवर्षे भरतस्य स्वातन्त्रप्राप्तेः पर्यन्तम् अपि आसीत् । क्रि.श. १७९९तः १९४७पर्यन्तं १४८ वर्षाणाम् ओडेयर् प्रशसनस्य अवधौ आङ्ग्लानां मैसूरुराज्यम् (इदानीन्तनं कर्णाटकम्) आधुनीकरणार्थं प्रसिद्धम् अभवत् । मैसूरु ओडेयर् राजानः सङ्गीतसाहित्यकलादिषु रुचिमन्तः आसन् अतः एतेषां संरक्षणं पोषणं संवर्धनं च अभवन् ।

मैसूरुसंस्थानस्य राजानः

1. यदुरायः - कालः क्रि.श. १२९९ – १४२३ ।

2. बेट्टद चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १४२३ – १४५९ ।

3. तिम्मराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १४५९ – १४२७ ।

4. हिरियचामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १४२७ – १५१३ ।

5. हिरिय बेट्टद चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १५१३ – १५५३ ।

6. तिम्मराज ओडेयर् -

7. बोळचामराज ओडेयर् –

8. बेट्टदचामराज ओडेयर् – त्रयाणाम् – कालः क्रि.श. १५५३ – १५७८

9. राज वोडेयर् - कालः क्रि.श. १५३८ – १६१८

10. चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १६१७ – १६३७ ।

11. द्वितीयः राज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १६३७ – १६३८ ।

12. रणधीर कण्ठीरव नरसराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १६३८ – १६५९ ।

13. दोड्डदेवराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १६५९ – १६७३ ।

14. चिक्कदेवराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १६५९ – १६७३ ।

15. चिक्कदेवराज ओडेयर् नृपस्य मूकपुत्रः - कालः क्रि.श. १७०४ – १७१४ ।

16. दोड्डकृष्णराज ओडेयर् – कालः क्रि.श. १७१४ – १७३४

17. अङ्कनहळ्ळि चामराज ओडेयर् / इम्मडि कृष्णराज ओडेयर् - उभावपि दत्तकपुत्राः - कालः क्रि.श. १७३४ – १७६६ ।

18. नञ्जराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १७६६ – १७७० ।

19. बेट्टद चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १७७० – १७७६ ।

20. खासा चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १७७६ – १७९६

21. तृतीयः कृष्णराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १७९९ – १८१० ।

22. चामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १८८१ – १९०२ ।

23. चतुर्थः कृष्णराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १९०२ – १९४० ।

24. जयचामराज ओडेयर् - कालः क्रि.श. १९४० – १९४७ । एषः राजा स्वातन्त्रभारते कर्नाटकस्य तमिळुनाडुराज्यस्य च राज्यपालः भूत्वा सेवाम् अकरोत् ।

कर्णाटकस्य एकीकरणम्

मैसूरु संस्थानस्य जयचामराज् वेडेयर् राजा स्वातन्त्रोत्तरं मैसूरुराज्यं भारतस्य भागं भवितुम् अनुमन्तिं दत्तवान् । क्रि.श. १९५० तमे वर्षे मैसूरुराज्यं भारतस्य अङ्गम् अभवत् । कर्णाटकैकीकरणस्य प्रक्रिया १९तमे शतकस्य द्वितीयार्धे आरभ्य क्रि.श.१९५६तमे वर्षे पुनस्सङ्घटनेन परिसमाप्तम् । तादानीं कोडगु, मद्रास्, हैदराबाद्, मुम्बै राज्यानां केचनभागाः मैसूरुराज्ये अन्तर्गताः । क्रि.श. १९७३तमे वर्षे मैसूरुरज्यं कर्णाटकम् इति पुनर्नामाङ्कितम् ।

can't use in sandboxकर्णाटकसम्बद्धानि पृष्ठानि]]

can't use in sandboxछात्रेण सारमञ्जूषानुवादः]]

दस्तावेजीकरणम्

See also

• {{Hindustani Classical Music page end}}
• {{Indian music}}
• {{Indian classical music}}
• {{Carnatic}}

can't use in sandboxIndia arts and culture templates

भारतीयसाम्प्रदायिकसङ्गीतस्य प्रकारद्वयम् -कर्णाटकसङ्गीतं,हिन्दुस्थानीसङ्गीतम् । कर्णाटकशास्त्रीयसङ्गीतं (Carnatic Classical Music) दक्षिणभारते विद्यमान: प्रकार:। उत्तरभारतस्य सङ्गीतप्रकार: हिन्दुस्थानीसङ्गीतं इति प्रसिद्धम् ।

बाहुलीना

कर्णाटकसङ्गीतस्य परिचयः

संस्कृतवाङ्मये विद्यमानौ ज्ञानराशौ सङ्गीतशास्त्रमपि अन्यतमम् । भारतीयसङ्गीतशास्त्रस्य विषये सामवेदे छान्दोग्योपनिषदि बृहदारण्यकोपनिषदि च विवरणानि उपलभ्यन्ते । अतः सङ्गीतशास्त्रस्य विकासः क्रि. पू. द्वितीयशतमानतः पूर्वादेव दृश्यते । अस्याः पुरातनकलायाः विषये उल्लेखः विविधदेवानां कथासु बहुधा दृश्यते । श्वेतकमलासना वीणापाणी धृतपुस्तका धृतजपमाला सरस्वती देवी सङ्गीतकलायाः आराध्यदेवता अस्ति । सङ्गीतशास्त्रस्य मूलऋषिः अस्ति भरतमुनिः । एतां गन्धर्वविद्यां भरतमुनिः अप्सरसाः अपाठयत् । नारदमुनिः मानवान् अपाठयत् इति पुराणेषु उल्लेखः लभ्यते ।

अधाराः

वेदोपनिषत्सु पुराणेषु च सङ्गीतशास्त्रस्य उल्लेखः आसीत् इत्येतस्य प्रमाणम् उपलभ्यते पाणिनेः (क्रि.पू. ३७६) ग्रन्थेषु । अयम् अंशः रामायणे (क्रि.पू. ४००) महाभारते च उल्लिखितः अस्ति ।
सङ्गीतशास्त्रस्य आकरग्रन्थः वर्तते - शाङ्ञदेवेन विरचितः सङ्गीतरत्नाकरः (१३ शतमानम्) । अयं ग्रन्थः वाग्गेयकाराणां सङ्गीतज्ञानां सङ्गीतजिज्ञासूनाञ्च परमसाहायकः ग्रन्थः वर्तते । कर्णाटकसङ्गीतं प्रमुखतः दक्षिण भारतस्य कर्णाटक-तमिळनाडु-केरळ-आन्ध्रप्रदेशेषु दृश्यते । अस्मिन् प्रकारे गायनस्य, अभिगीतसङ्गीतस्य च प्रामुख्यं भवति । यदा वाद्येभ्य: वादितं, तदापि 'गायकी'रीत्या (यथा अभिगीतं तथा) वादितं भवति । हिन्दुस्थानी, कर्णाटकीयप्रकारौ श्रुति-स्वर-ताल-रागाधारितौ । हिन्दुस्थानी सङ्गीतॆ रागस्य विस्तारण गायनस्य प्रामुख्यं भवति । परन्तु कर्णाटक सङ्गीतॆ भक्ति, विद्या, एवं तत्व बोधन साहित्य कृतीनाम् अथवा कीर्तनानां प्रामुख्यं भवति । साहित्यस्य उपयोगेन रागभावविस्तृतगानं 'नेरवल्' इति प्रसिद्धम् । एषा कीर्तनशैली १६ तथा २० तमशतकयो: मध्ये पुरन्दरदास:-त्यागराजस्वामिन:-मुद्दुस्वामिदीक्षितवर्य:-श्यामशास्त्रि: -इत्यादिभि: विकासिता । पुरन्दरदास: सङ्गितपितामह: अस्ति इति मान्यतॆ । त्यागराजस्वामिन: , मुद्दुस्वामिदीक्षितवर्य: , एवं श्यामशास्त्रि: कर्णाटकसङ्गीतत्रयं, एवं त्रिमूर्ती इति नाम्ना बहवा मान्यतॆ । एतॆ समकालिका: अपि - तेषां जननं तमिळनाडु राज्यॆ तञ्जावूर् जिल्लाया: तिरुवारूर् ग्रामॆ आसीत् । साधारणत: गान / वादक कचेरि इति बहु प्रसिद्धम् । एतस्मिन् गान / वादक शृङ्खला एवम् भवति :- रागविस्तारणम् - कीर्तनगानम् - नेरवल् - कल्पनस्वरगानम् - ताळवाद्य विस्तृतावर्तनम् । एका अन्य प्रक्रिया रागं-तानं-पल्लवी इत्यपि प्रसिद्धम् । एषायां प्रक्रियायां रागविस्तारणं - ताळजतिसहितगानं "तानं" - एका पल्लवी स्वीकृत्य रागभाव विस्तृतगानं - ताळवाद्य विस्तृतावर्तनम् इति पद्धति प्रसिद्धम् ।

सामान्यत: कर्णाटकसङ्गीतं गायक-वादक-वाद्ययो: लघुसमाहारेण समुत्पाद्यते, यस्मिन् एक: मुख्यसङ्गीतकार: (सामान्यत: गायक: / गायिका, वीणा / वेणु / जलतरङ्गं वादक: ), एकं स्वरवाद्यं (सामान्यत: बाहुलीना 'Violin' - केवलं गात्रसङ्गीतं कृतॆ एव ), एकं ताळवाद्यं (सामान्यत: मृदङ्गं) तथा एका श्रुतिवाद्यं 'तम्बुरा' च भवन्ति । आधुनिकदिनेषु सामान्यत: तम्बुराया: स्थाने विद्युत् श्रुतिपेटिका उपयुज्यते ।

'मृदङ्गम्

बाहुलीना पाश्चात्यदेशवादयमासीत् । एषाया: कर्णाटकसङ्गीतॆ प्रवेश: रामस्वामिदीक्षितवर्येन कृतम् । तस्य द्वितीय पुत्र: बालुस्वामिदीक्षितवर्य: बाहुलीनाया: प्रप्रथम विद्वान् आसीत् । अन्यानि सामान्यत: प्रयुज्यमानानि स्वर-ताल-वाद्यानि नादस्वरं, क्लारिनेट् , मद्दळ: , घटं, कञ्जीरा, मोहरसिङ्ग् च भवन्ति। इदानीं माण्डोलिन् , साक्सोफोन् ,'गिटार्' (Guitar) तथा संगीतसंज्ञाफलक: (Synthesizer keyboard) अपि कर्णाटकसङ्गीते उपयुज्यमाना: विद्यन्ते । नादस्वर, क्लारिनेट् एवं साक्सोफोन् कृतॆ केवलं मद्दळ वाद्यं ( एकं वा द्वयं वा ) भवति ।

कर्णाटकसङ्गीतकाराणाम् अधिकतमा उपस्थितिः, तत्सङ्गीतस्य उत्कृष्टप्रदर्शनानि च भारतस्य तमिऴ्नाडु राज्ये विद्यमाने चेन्नैमहानगरे भवन्ति । मार्गशीर्षमासे (तमिऴभाषायाम् सौरमानपञ्चाङ्ग प्रकारॆ 'मार्गऴि - Mārgazhi', as per the solar calender from December, 15 to January,14 approximately) चेन्नैमहानगरे भूयमान: षड्सप्ताहात्मकः सङ्गीतोत्सव: (December Music Season ) जगत: महतमः सांस्कृतिकः उत्सव: इति प्रसिद्धः। अस्मिन् उत्सवे प्राधान्यत: कर्णाटकशास्त्रीयसङ्गीतस्य एव गानं-भाषणं-नृत्यं-प्रदर्शनानि भवन्ति ।

तिरुवैय्यार् ग्रामॆ प्रतिवर्षॆ जनवरि मासॆ शुद्ध बहुळ पञ्चम्यां तिथ्याम् बहुजनविद्वत्समूहेन (लक्षाधिकेन ) त्यागराज पञ्चरत्नकीर्तनगानं अञ्जलिप्रदानं इति लोकप्रसिद्धा सन्दर्शनीया संघटना ।

जाति: इतिहासश्च

१३ शतकात् आरभ्य भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं द्विविधं जातम् । उत्तरभारते इस्लाम् तथा पारसीक प्रभावात् 'हिन्दुस्थानी' संगीतम् कर्नाटकसंगीतात् भिन्नम् अभवत् ।

प्रमुखा: वाग्गेयकारा:

• पुरन्दरदासः

• त्यागराजः
• मुत्तुस्वामी दीक्षित:

• श्यामा शास्त्री

अन्या: प्रमुखा: वाग्गेयकारा:

• गोपालकृष्ण भारती
• पट्टणं सुब्रह्मण्य अय्यर्
• रामनाथपुरम् श्रीनिवास अय्यङ्गारः
• पापनाशं शिवन्
• ऊत्तुक्काडु वेङ्कटसुब्बय्यरः
• मैसूर् वासुदेवाचार्य:
• हरिकेशनल्लूर् मुत्तैय्यभागवत:
• अन्नमाचार्य:
• लाल्गुडि जयराम:
• महाराज: स्वातितिरुनाळ्
• नारायणतीर्थ:

ग्रन्था:

स्वरार्णवम् चतुर्दण्डिप्रकाशिका स्वरमेळकलानिधि: दीक्षित कीर्तन प्रकाशिका

विशेषावलोकनम्

• कर्णाटकीय शास्त्रीय सङ्गीतम्

can't use in sandboxकर्णाटकसङ्गीतम्]]

can't use in sandboxसारमञ्जूषा योजनीया‎]]

---

For other uses, see Ministry of Sports.

युवा मामले और खेल मंत्रालय
भारत के प्रतीक
संस्थायाः विवरणम्
अधिकारक्षेत्रम्	भारत की स्वतंत्रता
मुख्यकार्यालयाः	शास्त्री भवन, डॉ राजेंद्र प्रसाद रोड, नई दिल्ली -११०००१
	विजय गोयल, राज्य मंत्री
जन्य संस्थाः	युवा मामलों के विभाग खेल विभाग
जालस्थानम्
yas.nic.in

युवा मामलों के मंत्रालय खेल , का [[भारत] सरकार] एक शाखा है, जो युवा मामले और भारत में खेल विभाग के विभाग के प्रशासन करता है। खेल | मंत्रालय ने भी [राष्ट्रमंडल २०१०] [२०१० राष्ट्रमंडल खेलों] के संगठन का नजारा दिखता है।

इतिहास

मंत्रालय के १९८२ के एशियाई खेलों नई दिल्ली संगठन के समय में खेल विभाग के रूप में स्थापित किया गया था। इसका नाम पर २७ मई २००० इसके बाद अंतर्राष्ट्रीय युवा वर्ष, १९८५ यह बन गया एक अलग मंत्रालय के जश्न के दौरान युवा मामले एवं खेल विभाग में बदल गया था, २००८ में मंत्रालय ने युवा विभाग में विभाजित कर दिया गया है मामलों और दो अलग अलग Secretaries.<ref>"परिचय". युवा मामले और खेल मंत्रालय. आह्रियत २०१४-०८-१३.  </ ref>

यष्टिकन्दुकक्रीडा(hockey)

         यष्टिकन्दुकक्रीडा एका प्रसिद्धा कन्दुकक्रीडा वर्तते । वर्तमानसमये एषा भारतदेशस्य राष्ट्रियक्रीडा वर्तते ।कन्दुकं प्रति विश्वमानवस्याकर्षणमतीव प्राचीनकालादेव प्रवृत्तं प्रतीयते । हस्ताभ्यां पद्भ्यां कन्दुक-क्रीडनान्याचरन्तः कदाचिदुपकरणैरपि क्रीडितुं विहितोत्साहा बालाः कठोरं कन्दुकं यष्टया ताडयित्वाऽपि खेलनमारभन्त । अस्याः क्रीडायाः प्रारम्भः कदा समजायतेति विषये न सन्ति सर्वेऽपि क्रीडेतिवृत्तविद ऐकमत्यधराः । परं सर्वेषामिदमस्त्यभिमतं यद् 'दण्डेन क्न्दुकताडन-सम्बन्धिनीयं क्रीडा वस्तुतो विश्वस्य प्राचीनासु क्रीडास्वेकाऽवश्यमस्ति ।’ अतोऽस्याः कल्पनाऽऽदिकालादेव कर्तुं शक्यते । आधुनिक्या यष्टिकन्दुक- क्रीडायाः क्रीडनं सर्वप्रथमम् इंग्लैण्डे एकोनविशयां शत्यामभवत् । तददेशीये राष्ट्रिय-संग्रहालये तादृशिं चित्राणि समुपलभ्यन्ते यैरनुमीयते यद विजयिनो रोमन-सैनिका इमां क्रीडां चतुर्दश्यां शत्यां क्रीडान्ति स्म । तत्रत्या इमां 'बोण्डी’ति गदन्ति स्म । अस्या वास्तविकं नाम 'हाकिक'  अथवा हाककिक  प्रायः १८३३ ई. वत्सरे प्रवृत्तम् । अमेरिकाया आदिवासिनो हरिणस्य चरणास्थ्नो यष्टिकां तथा तदीयकृत्तेः कन्दुकं निर्माय क्रीडन्ति स्म । उत्तरामेरिकायां क्रीडेयं हिमे क्रीडयते स्म, यद्यपि तत्र यष्टेः प्रकारो भिन्नोऽभवत् । भारतेऽन्यासां कतिपयक्रीडानामिवेयं क्रीडाऽपि इंग्लैण्डत एव समागच्छत् । आंग्लसेनापदाधिकारिणः सर्वप्रथमं कलकत्तामहानगर्यां १६०५ तमे वर्षेऽक्रीडन ।

क्रिकेट्(Cricket )

           क्रिकेट् -क्रीडाया जन्म प्रायेण षडशतवर्षेभ्यः पूर्वम् अभूत् । इंग्लेण्डस्थे एडवर्ड प्रथमस्यैकस्मात् संग्रहात् प्राप्ताया दैनन्दिन्या इदम् अवगम्यते यत् क्रिकेटस्य सर्वतः प्रथमं क्रीडनं केण्टस्थिते निवेण्डने त्रयोदश्यां शत्यां समपद्यत इति । आक्स्फोर्ड्-पुस्तकालयस्य भित्तौ एकं चित्रम् आचित्रितं विद्यते यस्मिन् द्वौ क्रिस्तधर्मगुरू क्रिकेटं क्रीडमानौ चित्रितौ स्तः । एताभ्याम् अपि अस्याः क्रीडायाः प्रारम्भविषये ज्ञातुं शक्यते ।सर्वप्रथमं ‘क्रिकेट्’ –क्रीडार्थम् एकस्याः अण्डाकारस्य वृत्ताकारस्य वा शाद्वलिताङ्गणस्य आवश्यकता भवति । अस्य आयाम-विस्तार-व्यासानां विषये नास्ति कश्चन विशिष्टः नियमः । अस्मिन् क्रीडाङ्गण(प्ले ग्राउण्ड)क्षेत्रे स्वल्पानि तृणानि अवश्यं कर्तितानि भवन्ति । उभयतः जवनिका पटो वा निबदघ्यते । पटयोः मध्ये तृणकर्तनपुरस्सरं भूमिः समतला विधीयते । तस्यां 'धावनस्थली’ निर्मियते यत्र कन्दुकप्रक्षेपो भवति । इदमङ्गणं ६ संख्यकाः क्रीड्का एव स्वाधिकारे रक्षन्ति ।क्रीडकसंख्या दलव्यवस्था च अस्यां क्रीडायां दलद्वय भवति । प्रतिदलं ११-११ संख्याकाः क्रीडकाः क्रीडन्ति । तेषु प्रत्येकं दलस्य एकः नायको भूत्वा स्वं स्वं दलं नियन्त्रयति । दलनायकौ सम्भूय क्रीडासमयं निर्णयतः । क्रीडाया नियमानां यथावत् संरक्षणाय द्वौ निर्णायकौ (अम्पायर् )भवतः ययोः निर्णयः द्वयोरपि दलयोः कृते मान्यो भवति । क्रिकेट्-क्रीडा साम्प्रतं विश्वव्यापिनी विद्यते । अस्यां क्रीडायां जनरुच्यनुसारम् अनेके नियमाः यथावसरं परिष्क्रियन्ते, परिवर्त्यन्ते । बहवः नियमाः तु सूक्ष्मतमाः सन्तः अतीव महत्त्वं भजन्ते । क्रीडेच्छावतां निपुणानां क्रीडकानां साहचर्येण ते ज्ञातव्याः परिपालनीयाश्च । तथाऽपि अत्र निर्देशरूपे।

See also

• Ministry of Sports

External links

• Official website