लक्ष्मीः
देवी लक्ष्मीः - सम्पदधिदेवता
लक्ष्मीः विष्णोः पत्नी । त्रिमूर्तिषु विष्णुर्जगतः स्थितिकारकोऽर्थाद्रक्षकः । जगद्रक्षणाय सम्पद् / ऐश्वर्यमपेक्षितं भवति । उचितमेव यदैश्वर्यदेवता लक्ष्मीरेवास्य पत्न्यस्तीति।
 |
|
परम्पराः
|
 प्रवेशद्वारम्:सनातनधर्मः |
एषा देवी स्वर्णहस्ता जनेभ्यः सम्पदं वर्षति । लक्ष्मीर्यत्र तत्र सम्पद्भवति । सा च सम्पद्बहुविधा भवति - धनसम्पत्तिः, बुद्धिसम्पत्तिः, धर्मसम्पत्तिः इत्यादि । किं बहुना, लोके यद्यदपेक्षणीयं तत्सर्वं लक्ष्म्या अनुग्रहेणैव सिध्यति । आत्मज्ञानार्थिना सर्वेणापि बुद्धिसम्पदवश्यं सम्पादनीया । एतस्मात् कारणादेव नवरात्रोत्सवे सरस्वतीपूजायाः पूर्वं लक्ष्मीपूजा प्रवर्तते ।
अद्यत्वे तु लक्ष्मीपूजा केवलमैहिकसम्पदं प्राप्तुं क्रियमाणा दृश्यते । चञ्चलां लक्ष्मीं योऽनुधावति तस्य सा दूरयेव तिष्ठति । न तस्य वशमेति । यस्तु पुरुषः सत्त्वगुणसम्पन्नस्तस्य वशे भवति सा । शुद्धेन मनसा यदा पुरुषोऽध्यात्मरतिः भवति तदा सः शान्तिमैश्वर्यं सम्पदं च प्राप्नोति । सात्त्विकस्य मनसो द्योतकः क्षीरसागरः । तस्मादुत्थिता लक्ष्मीरस्यैव तत्त्वस्य निरूपणं करोतीव । लक्ष्म्याः प्रसादेनास्माभिः सर्वविधा सम्पत्प्राप्तुं शक्या । इममेवार्थं विशदयत्ययं श्लोकः ।
- रतिर्मतिसरस्वतीधृतिसमृद्धिसिद्धिश्रियः
- सुधसखि! यतोमुखं चिचलिषेत् तव भ्रूलता ।
- ततोमुखमथेन्दिरे बहुमुखीमहम्पूर्विकां
- विगाह्य च वशंवदाः परिवहन्ति कूलङ्कषाः ॥
श्रीरिति नामान्तरं लक्ष्म्याः । प्रथमं सा भृगुमुनेः ख्यात्यां पुत्रीरूपेण अवातरत् । ततः परं क्षीरसागरे मथ्यमाने सा ततः सञ्जाता । यदा यदा विष्णुर्भूलोकेऽवतरति तदा सापि तेन सहानुरूपेण रूपेणावतरत्येव ।
- राघवत्वेऽभवत् सीता रुक्मिणी कृष्णजन्मनि ।
- अन्येषु चावतारेषु विष्णोः एषा अनपायिनी ॥
यथा अर्थः - वाक् च, ज्ञानं - बुद्धिः च, तद्वत् विष्णुः श्रीश्च अपृथक्सिद्धौ । लोके यद्यत् पुंवाचकं तत्तद् विष्णुरिति यद्यत् स्त्रीवाचकं तत्तत् लक्ष्मीरिति च व्यपदिश्यते । अनयोः परं न विद्यते ।
- .... पुंनामा भगवान् हरिः ।
- स्त्रीनाम्नी लक्ष्मीर्मैत्रेय नानयोर्विद्यते परम् ।
लक्ष्म्याः चत्वारो हस्ताः । तयोर्द्वाभ्यां पद्मे धरति सा । पद्मा कमला इत्यपि तस्याः नाम्नी । बिल्वनिलया इत्यपि एषा कीर्त्यते । अस्याः अर्चामूर्तेः पार्श्वयोः क्वचित् गजौ दृश्येते । एषा हिरण्यवर्णा कथ्यते । देवालयेषु एषा पद्मे आसीना भवति । अस्याः चत्वारो हस्ताः देवी एषा चतुर्वर्गपुरुषार्थप्रदायिनी इति सूचयन्ति ।
लक्ष्मीः अष्टसु रूपेषु पूज्यते । तानि च आदिलक्ष्मीः, गजलक्ष्मीः, धनलक्ष्मीः, धान्यलक्ष्मीः, सन्तानलक्ष्मीः, वीरलक्ष्मीः, विजयलक्ष्मीः, धैर्यलक्ष्मीः, च ।
बहुषु देवालयेषु अष्टौ लक्ष्मीमूर्तयः प्रतिष्ठापिताः पूज्यन्ते । चेन्नैनगरे समुद्रतीरे प्रसिद्धः अष्टलक्ष्मीदेवालयः वर्तते ।
पश्यतु
सम्पादयतुश्रियः रूपवैविध्यम्
सम्पादयतु| # | रूपाणि | भावः |
|---|---|---|
| १ | आदिलक्ष्मीः | मूलदेवी |
| २ | धान्यलक्ष्मीः | धन्यानि अनुगृह्णाति । |
| ३ | धैर्यलक्ष्मीः | धैर्यस्य अधिदेवी |
| ४ | गजलक्ष्मीः | गजस्यरूपवती देवी |
| ५ | सन्तानलक्ष्मीः | सन्तनम् अनुगृह्णाति |
| ६ | विजयलक्ष्मीः | विज्यस्य अधिदेवी |
| ७ | विद्यालक्ष्मीः | विद्यायाः अधिष्ठात्री |
| ८ | धनलक्ष्मीः | सम्पदः देवी |
वीथिका
सम्पादयतु-
लक्ष्मीः लोहशिल्पे । -
राजरविवर्मणः कला लक्ष्मीः। -
गजलक्ष्मीः। -
आधुनिकतैलवर्णचित्रे लक्ष्मीः। -
लक्ष्मीयन्त्रम् । -
लक्ष्म्याः शिलाशिल्पम्। -
नारायणसहिता लक्ष्मीः। -
लक्ष्मीनारायणशिल्पम्। -
पूजार्थं सालङ्कृता लक्ष्मीः। -
लक्ष्मीपूजासिद्धता ।
.jpg)
_-_Oct_2010.jpg)
